FC Cincinnati-trainer Ron Jans in problemen door n-woord: ‘Ik dacht: wat gebeurt er nou?’

Er loopt een onderzoek naar Ron Jans, de oud-trainer van PEC Zwolle, omdat hij in de kleedkamer bij zijn Amerikaanse club FC Cincinnati een paar woorden uit een hiphop-liedje meezong. Inclusief het n-woord.

Ron Jans zit op een bankje aan de rivier in de stad Bradenton, Florida, een boek te lezen, als we hem zaterdag aan het einde van de middag bellen over de storm die rondom hem is opgestoken.

‘Ik zit hier heerlijk, maar ik zou eigenlijk ergens anders willen zijn’, zegt hij.

Bij zijn team namelijk, dat een stukje verderop in een hotel verblijft. Jans, oud-trainer van PEC Zwolle en sinds augustus werkzaam bij FC Cincinnati, heeft zich uit het trainingskamp teruggetrokken omdat hij iets verkeerds heeft gezegd. Niet zomaar iets verkeerds – nee, het grootste taboe uit de Engelse taal, het woord waarmee zwart Amerika twee eeuwen is vernederd, beschimpt en opgejaagd, maar ook het woord dat nu door een deel van zwart Amerika wordt omarmd als geuzennaam.

Het n-woord

Het gebeurde in de kleedkamer, twee weken geleden. Na een oefenpotje zat Jans met zijn spelers uit te blazen en kwam er muziek uit de speaker, een shuffle van hiphop, met zijn straattaal en krachttermen, en toen zong Jans een paar woorden mee. Twee woorden, zegt hij, waaronder dus dat ene woord.

‘Mijn tweede aanvoerder zei tegen me: daar moet je voorzichtig mee zijn. Dat realiseerde ik me toen ook. Ik had het in het algemeen gezegd, tegen niemand in het bijzonder, maar toch zei ik voor de zekerheid tegen de speler die het dichtst bij me zat: dat was niet tegen jou.’

Klacht

Hij dacht dat daarmee de kous af was, maar afgelopen donderdag op trainingskamp in Florida belde de voorzitter, die ook was meegereisd. Of Jans op zijn kamer wilde komen. Daar kreeg de Nederlander te horen dat er een klacht tegen hem was ingediend, omdat hij iets racistisch zou hebben gezegd. Een speler was naar de spelersvakbond gestapt, en die had het aangekaart bij de voetbalbond, en die was naar de directie van FC Cincinnati gestapt, en zo hoorde Jans het. ‘Ik had het liever direct gehoord’, zegt hij.

De klager had trouwens ook nog een ander ‘incident’ aangekaart, uit oktober, toen Jans iets ongepasts zou hebben gezegd over slavernij en doorzettingsvermogen. Jans zegt dat hij naar het Underground Railroad-museum in Cincinnati was geweest, dat gaat over de route die ontsnapte slaven aflegden naar het noorden, en dat hij had verteld dat hij onder de indruk was.

Er zou een onderzoek plaatsvinden, vertelde de voorzitter. Jans stapte daarom opzij: hij vertrok uit het hotel, hij zou geen trainingen meer doen, en mag zondag niet bij de oefenwedstrijd tegen Nashville zijn.

‘Ik dacht: wat gebeurt er nou? Het ging zo lekker, we hebben een goed team, nieuwe spelers, ik keek uit naar de start van de competitie. En ineens was alles anders.’

En dat alleen omdat hij zich liet meeslepen door een liedje (welk nummer weet hij niet meer). ‘Ik houd van muziek en ben een trainer die graag tussen de jongens staat, ik doe mee met wat hun bezighoudt. Dus zei ik dat woord. Al wist ik eigenlijk ook dat het in de VS gevoelig ligt. Ik voel me klunzig, maar niet schuldig.’

Het klinkt raar: er wordt een liedje gedraaid met een woord dat door iedereen wordt gehoord, maar niet door iedereen mag worden uitgesproken. Dat onrecht is precies de bedoeling, legde de zwarte schrijver Ta-Nehisi Coates twee jaar geleden uit: ‘Voor witte mensen is het een heel leerzame ervaring dat ze het woord nigger niet kunnen gebruiken. Het geeft een inkijkje in wat het is om zwart te zijn. Zwarte mensen zien voortdurend andere mensen dingen doen die zij niet kunnen doen.’

In het boek Nigger: The Strange Career of a Troublesome Word wijst de zwarte Harvard-hoogleraar Randall Kennedy op de uitzonderingsgevallen, van schrijver Mark Twain tot filmmaker Quentin Tarantino. ‘Er is niets automatisch verkeerd met een witte persoon die het woord gebruikt. Het gaat om de context – de bedoelingen, het effect, de alternatieven van de spreker.’

Verrast

Ron Jans, de oud-leraar Duits, de man die Martin Luther King, Nelson Mandela en Mahatma Gandhi als voorbeelden heeft, een racist? Veel Nederlandse fans probeerden Cincinnati en omstreken via sociale media duidelijk te maken dat dat onmogelijk is. Ook een oud-speler van FC Cincinnati, Emmanuel Ledesma, schreef dat ‘Ron niet zo’n persoon is’. En ook de clubleiding toonde zich verrast: ‘Het werken aan een zorgzame en toegewijde cultuur is de focus geweest van Rons trainerschap.’

Jans: ‘Ze nemen de kwestie heel serieus, en dat moet ook, maar ik voel me breed gesteund. Ik heb vertrouwen in het onderzoek, en ben heel benieuwd wat eruit komt. Ik zou graag willen weten wie dit heeft aangekaart.’

Zondag praten advocaten van de spelersvakbond en de voetbalbond met de spelers, maandag met Jans. ‘Als dit over is, wil ik het er wel over hebben met de groep. Ik vind het jammer dat zo iemand niet naar mij stapt, maar naar de spelersvakbond. Want dan lekt het naar de pers, en wordt iets kleins meteen zo groot.’

Jans is iemand die altijd leert, zegt hij, dus ook van tegenslagen. ‘In het boek dat ik zit te lezen herken ik veel in van wat er nu gebeurt.’ De titel, ziet hij nu, is enigszins ironisch. You Win in the Locker Room First.