De schone zwemster zonder goud

Enith Brigitha krijgt vandaag een plaats in de Hall of Fame van de zwemsport in de VS. Bij die gelegenheid zal ze een speech houden over over het onrecht dat haar is aangedaan.

Brigitha, het talent uit de zeeën van Curaçao, had de eerste donkere olympische zwemkampioen moeten zijn. Ze werd het niet, in 1976. De Oost-Duitse vrouwen, produkten van het dopinggestuurde Plan 14:25, zaten haar dwars.

Dubbelslag

De 100 meter vrije slag van de Olympische Spelen van Montreal (1976) eindigde in een dubbelslag voor de DDR. Achter Kornelia Ender en de 15-jarige Petra Priemer eindigde Brigitha als derde. Nooit werd de uitslag rechtgezet, noch door het Internationaal Olympisch Comité, noch door de Wereldzwembond FINA.

'Ze zeggen dat het verjaard is', is het droge commentaar van Brigitha, voordat ze vertrekt naar het Californische zwemoord Santa Clara waar ze haar eerbetoon krijgt.

Ze had het graag anders gezien, maar je kunt niet je hele leven gefrustreerd blijven. Ze heeft met bewondering naar haar Amerikaanse collega Shirley Babashoff (olympisch zilver op de 200 vrij, red.) gekeken die tegen het onrecht streed. 'En er was een Amerikaanse hoogleraar (Steven Ungerleider, red.) die vocht voor onze gerechtigheid. Dat is tot nu toe niet gelukt. Dat vind ik toch wel heel triest.'

Bezienswaardigheid

Brigitha (60), tegenwoordig zwemjuf, zal in Santa Clara betogen dat er recht gedaan moet worden. 'Ik zal zeggen dat ik me vereerd voel en dat ik hoop dat er ooit voor de benadeelde sporters uit die tijd een kans komt dat ze alsnog worden erkend als kampioenen.'

Dat zij 36 jaar na haar laatste race voor de Hall of Fame in aanmerking komt, met slechts zilveren en bronzen medailles op haar conto, mag een bijzonderheid heten. Je kunt het een geste van de organisatie noemen. Als anderen het niet doen, dan heffen de de Amerikanen het zwemwonder van de Antillen wel op het schild.

'Ik heb ooit drie maanden in de Verenigde Staten getraind. Ik was daar een bezienswaardigheid. Journalisten zeiden: we wisten niet dat donkere mensen konden zwemmen. Hun wereld stond op zijn kop toen ik de top bereikte. Dat kon helemaal niet.'

In eigen land werd Brigitha, dochter van een Nederlandse moeder en een Antilliaanse vader, sportvrouw van het jaar in 1973 en 1974. Ze is vrijwel altijd aanwezig bij de gala-avond voor de verkiezing sportmensen van het jaar. 'Maar als er iets is met de olympische medaillewinnaars uit Nederland, dan hoor je alleen maar over de winnaars van gouden medailles. Daar hoor ik niet bij. Terwijl ik eigenlijk... ja, hè.'

Ze beschouwt zichzelf 'eigenlijk' ook als een olympisch kampioen, maar Brigitha had de pech dat haar tijdvak werd overheerst door gedrogeerde Oost-Duitse zwemsters.

Doping

Het verhaal was in het begin dat de concurrenten uit Oost-Duitsland harder trainden en dus harder zwemmen. 'Dat dacht men toen. Jouw Volkskrant-collega schreef destijds lovende verhalen over de DDR-zwemsters. Hij wist ook niet beter. Maar het was kletskoek, zo bleek.'

Er waren wel vermoedens. De Oost-Duitse zwemsters hadden zware stemmen ('als koeien in de kamer') en opvallend veel lichaamsbeharing. 'Iedereen vermoedde wel dat er iets was, maar er waren geen harde bewijzen. Hun dopingtesten waren altijd in orde. Waar heb je het dan over? '

Toch waren er enorme verschillen, zonder in de dopingplas te kunnen kijken. 'Verschillende keren kwamen Oost-Duitse journalisten naar Amsterdam om te kijken hoe ik daar trainde. Dan lag ik in een baantje tussen lesgevers, vrijzwemmers en marinejongens. Zo was het Sportfondsen Oost opgedeeld. Die journalisten konden hun ogen niet geloven: dat de grote uitdager van hun zwemsters zo trainde.'

Brigitha bezocht op haar beurt in Oost-Berlijn ook het trainingsbad. Ze zag naast veel trainers ook veel mensen in witte jassen. 'Er waren verpleegsters die bloed afnamen uit de oorlellen. Ik dacht: wat is hier aan de hand, met al die zusters in het bad? Er klopt iets niet. Achteraf viel het kwartje. Pas in de jaren negentig wist ik dat zulke dingen niet voor niks waren.'

Eerzucht

De Almeerse, terug na een emigratie van twintig jaar naar Curaçao, vertelt dat ze op die bewuste zomerdag in Montreal vooral versteld stond van Petra Priemer, de nummer twee. 'Die kwam van niks, 1.01, naar een 56'er. Ik was verbluft.'

Ze zwom tussen haar twee Spelen twee WK's en een EK. Ze greep telkens naast goud. 'Dan moest ik me iedere keer verdedigen tegen journalisten. Die zeiden: waarom win jij nou nooit eens eens goud, Enith? Ze vonden me een soort Zoetemelk, een eeuwige tweede. Ik zei: ik kan niet harder. Ik train me kapot. Natuurlijk wilde ik winnen. Ze vonden me geen killer.

'Ik had de eerzucht. Maar ik ben in 1979 gestopt. Ik moest op mijn tenen lopen. Ik dacht: ik ga dat niet meer doen voor de Spelen van Moskou. Het was wel welletjes.'

Brigitha was destijds nog niet teleurgesteld dat ze 'slechts brons' had gewonnen op de 100 en 200 meter vrije slag in Montreal. 'Nederland zwom in die tijd niet geweldig. Dus ik was best blij met die plakken.'

Teleurstelling

De teleurstelling kwam pas toen het dopingschandaal naar buiten kwam. De systematische doping, de blauwe pillen, Turinabol, de naweeën van vrouwen die mannen werden. 'Ik hoorde het toen ik op Curaçao woonde. Er viel iets van me af toen die persverklaring openbaar werd.'

Ze is heel boos geweest toen ze het hoorde. 'Ik heb toen veel met mijn man gesproken. Zo van: zie je wel, het was onmogelijk om te winnen van die anabolengebruiksters. Wat zou er zijn gebeurd als ik het goud had gewonnen? Dan was ik in Nederland de held geweest. Een legende, ja.'

Het wringt nog steeds. 'Ik word nog weleens boos. Zeker als sporters die goud hebben gewonnen worden geëerd en ik niet. Dan denk ik: daar had ik bij moeten zijn.'

Haar laatste genoegdoening: 'Ik ben nog fit en in goede vorm. Dat kunnen die Oost-Duitsen niet zeggen.'

Dat gaat ze niet zeggen in haar speech in Santa Clara.