De onderhandse service is terug: tactiek of vernedering?

Betovering in 1989

Als coach van Kei Nishikori viert oud-prof Michael Chang op Roland Garros het 30-jarige jubileum van zijn enige grandslamtitel. Het is de magische zegetocht van een 17-jarige Amerikaan van Chinese afkomst, terwijl een opstand van Chinese studenten op het ­Tiananmenplein in Beijing door het communistische regime in bloed wordt gesmoord.

Op 5 juni 1989 verbijstert Chang de wereld én Ivan Lendl in de vierde ronde op Roland Garros met onorthodoxe keuzes en een service waarmee hij de nummer 1 van de wereld vooral mentaal verwondt. Zelden is in Stade ­Philippe-Chatrier zo’n krankzinnige partij gespeeld als tussen de kleine Chang en Lendl, die na een 2-0-voorsprong in sets als een machine uit elkaar wordt geschroefd.

Chang wordt geveld door kramp, denkt aan opgeven en lepelt de bal zo hoog mogelijk over het net. Terwijl Lendl verstrikt raakt in twijfels neemt Chang de tijd om rek- en strekoefeningen te doen. ‘Ik heb geen idee waarom Lendl me niet van links naar rechts over de baan heeft gestuurd of dropshots speelde om me te laten lopen’, vertelt Chang, in 2014 aan The New York Times. ‘Hij dacht vermoedelijk dat ik vanzelf zou instorten.’

Het blijkt een fatale inschattingsfout. Bij een 4-3-voorsprong in de vijfde set besluit Chang om de rally zo kort mogelijk te houden. Hij doet het, en je gelooft het niet, Chang serveert onderhands. Een tiener zet de beste tennisser van de wereld voor schut. Lendl loopt op, slaat een slappe forehand en wordt door Chang gepasseerd. Het voelt als een dolksteek in zijn hart.

Lendl toont zich een groots verliezer. Hij prijst de leeuwenmoed van Chang en weigert zich uit te laten over diens tactiek. ‘Ik heb met Iwan nooit meer over die partij gesproken’, aldus Chang. Hij heeft Nishikori vermoedelijk wel zijn toverwapen aangeprezen. De Japanner probeert het in 2016 twee keer, in een demonstratiepartij tegen Kyrgios. Twee keer lepelt hij de bal onder in het net.

Vernederen of scoren in 2019

In de tweede ronde op Roland Garros zit Dominic Thiem bijna op schoot bij de lijnrechter. Alexander Boeblik aarzelt geen moment en serveert onderhands. Thiem moet als een haas naar het net sprinten en verliest het punt. ‘Een prima keuze tegen spelers als ik die ver achter de baseline staan’, zegt Thiem. ‘Ik verwachtte die onderhandse opslag al, gelukkig sloeg hij er geen ace mee.’

Zoek de filmpjes van de onderhandse service op YouTube en Nick Kyrgios is de grote animator van een provocerende slag. Bij de 23-jarige Australiër voelt de onderhandse service soms als het treiteren van zijn tegenstander. Tussen vernederen of vermaken zit een dunne lijn, aldus de Nederlandse prof Robin Haase.

‘Ik zal me niet geliefd maken bij de mensen die een onderhandse service veroordelen. Maar die begrijpen er niets van. Een tennisser ervaart het als een kleine vernedering wanneer hij met een dropshot naar het net wordt gelokt om vervolgens na een lob weer achter de bal te moeten aanrennen. Mijn enige nuancering is: serveer je onderhands als vorm van tactiek, of doe je het uit balorigheid, als een gebrek aan respect voor de sport? Dat is een groot verschil.’

Het voorbeeld van Chang heeft royaal navolging gekregen. Met een onderhandse service kruip je nu eenmaal in het hoofd van je tegenstander. In ­januari 2018 dreigt Haase in Auckland te worden weggespeeld door Peter ­Gojowczyk als hij op 0-3, 0-40 onderhands serveert. ‘Ik wist niet wat ik moest doen, na mijn onderhandse opslag sloeg ik een geweldige passeerslag en prompt kantelde die partij naar mijn kant.’

Verbeterde trucs uit 1989

Het onvergetelijke gevecht tussen Lendl en Chang uit 1989 biedt nog meer studiemateriaal voor jonge talenten. Feilloos weet Chang het eendimensionale krachttennis van Lendl te ontrafelen door hem uit zijn comfortzone te halen. En dus heeft Chang nog een truc achter de hand. Hij loopt bij een tweede service van Lendl naar de rand van het servicevak. En weer denk je, dit kan niet, deze keuze is bijna onethisch. Hier wordt een grootheid vernederd.

Chang dwingt op die manier een dubbele fout af en wint later nog een punt als Lendl de tweede opslag niet vol durft te slaan. Dertig jaar later vertolkt Roger Federer zijn adagium. Zolang je slagen maar volgens de regels zijn, is alles toegestaan. Zijn zogeheten ‘Sneaky Attack by Roger’, waarbij hij de bal na de opslag oplopend met een halfvolley retourneert, staat ook niet in het handboek.

Of hij zijn vriend en landgenoot Stan Wawrinka in de kwartfinales ook durft te pijnigen met een onderhandse service? Federer: ‘Ik zal het niet zo snel doen, maar ik heb er vaak over nagedacht. Onderhands serveren mag toch? En ik hou van spelers die iets uitzonderlijks doen op de baan.’