Canon van het Nederlandse voetbal
Daar hangt Humphrey Mijnals, horizontaal in de lucht. Zoiets was nog nooit vertoond
Van voetbalplaatjes tot de mooiste goals, van Feyenoord in 1970 tot Oranje in 1988. De canon van het Nederlandse voetbal voelt als een rondgang door een museum. Ook Humphrey Mijnals, wegbereider van de Suriprofs, wordt geëerd.
Toen het voetbal in Nederland werd betaald,
werden er ook Surinamers gehaald.
Ik werd gekocht door Elinkwijk.
14 duizend gulden tekengeld. Voelde me rijk.
Met de boot uit Paramaribo, zestien dagen varen.
en zestien dagen zeeziek op de woelige baren.
Mijn vrouw en kinderen had ik achtergelaten.
Ik telde de dagen tot we weer samen waren.
In Minna, het tweede nummer van het gelijknamige album, brengt de Groningse muzikant en tekstschrijver Meindert Talma in 2021 een eerbetoon aan de eerste voetballer van Surinaamse afkomst in het Nederlands elftal: Humphrey Mijnals (1930-2019). Minna is zijn bijnaam. Op het album verkeert hij in goed gezelschap. Talma bezingt onder anderen ook Memphis Depay, Arjen Robben, Frenkie de Jong en Willem van Hanegem.
Puntsgewijs neemt Talma het leven van Mijnals door. Het begin in Paramaribo bij SV Robinhood, de helse bootreis in 1956 naar Nederland, zijn eerste wedstrijd voor het Utrechtse Elinkwijk, het onversneden racisme dat hem in Nederland treft, en natuurlijk die ene onvergetelijke actie op 3 april 1960 in het Olympisch Stadion, als medespeler van vedetten als Frans de Munck, Roel Wiersma, Kees Rijvers en Coen Moulijn:
In een wedstrijd tegen Bulgarije
was ik de eerste zwarte speler in Oranje.
Op een beroemde foto van die wedstrijd
hing ik horizontaal
hoog in de lucht voor een sierlijke omhaal.
Op aanraden van een Nederlandse zendingswerker in Suriname, dominee Gerard Jan Graafland van de Evangelische Broedergemeente, komt Mijnals in 1956 vanuit het bauxietstadje Moengo in het district Marowijne naar Nederland. De dominee heeft de stijlvolle verdediger ontdekt, maar is er niet helemaal gerust op: ‘Als de winter al te bar is en het sneeuwt, dan lijden die aan de tropenzon gewende jongens aan erge hoofdpijnen en voelen zij zich allerminst fit.’
Mijnals trotseert de kou en de regen manmoedig. Bij Elinkwijk, het brutale stuntclubje uit Zuilen, krijgt hij snel gezelschap van zijn broer Frank en Michel Kruin. Als ook Erwin Sparendam en Charly Marbach zich aansluiten, wordt het ‘Klavertje Vijf’ geboren, een bijnaam die voortkomt uit bewondering.
De broers Mijnals en Michel Kruin zijn de voorlopers van het Surinaamse legioen. Het trio wordt in 1959 op een bijzondere manier vereeuwigd als Elinkwijk, nooit te beroerd voor een stunt, een reis onderneemt naar de Antillen. Sigarenfabriek Hudson uit Roosendaal ziet zijn kans schoon en fabriceert ‘Elinkwijk-sigaren’. Vooral de sigarenbandjes, met foto’s van de spelers, vallen in de smaak.
Het is zelfs het begin van een trend, zo blijkt. Onder de kop ‘Hup Holland!’ schrijft een krant op Curaçao: ‘Het grote succes, dat de Hudson-sigarenfabriek heeft geboekt met de afbeeldingen van de spelers van Elinkwijk op de sigarenbandjes, heeft de fabriek doen besluiten series uit te geven met op de bandjes afbeeldingen van alle spelers uit de eredivisie.’
Humphrey Mijnals is een publiekstrekker. Overal waar hij en de andere Surinamers komen, trekken ze aandacht – ook negatieve. In de stadions woekert racisme, onder toeschouwers en voetballers. Zelfs de grote Abe Lenstra doet eraan mee. Tijdens een wedstrijd scheldt hij Mijnals uit voor ‘vieze, vuile zwarte’ en maant hij hem terug te keren naar zijn eigen land.
Iemand schreeuwde heel hard:
‘Plak een postzegel van 15 cent op zijn gat
en stuur hem terug naar Suriname.’
Ik was geschokt. In de kleedkamer kwamen de tranen.
Mijn eerste kennismaking met dit soort verwensingen
die op de Nederlandse voetbalvelden voorbij kwamen.
Maar Mijnals breekt niet, integendeel, en er is veel steun. Op de dag van zijn eerste interland, tegen Bulgarije, rijden 31 bussen met Elinkwijk-supporters naar Amsterdam om hem aan te moedigen. Tien seizoenen omvat zijn loopbaan, bij Elinkwijk, DOS en SC Gooiland. Nederland wordt zijn tweede vaderland, Utrecht zijn stad.
Zijn komst naar Nederland krijgt in latere decennia steeds meer betekenis. Minna is een wegbereider, de koploper van het Surinaamse peloton dat het Nederlandse voetbal vanaf de jaren tachtig naar een hoger plan tilt. Op het succesvolle EK in West-Duitsland zijn Frank Rijkaard, Ruud Gullit en Gerald Vanenburg drie van de excellerende hoofdrolspelers. Rijkaard is de eerste voetballer van Surinaamse afkomst die het eerste elftal van Ajax haalt, in 1980. Negen jaar later wordt Stanley Menzo de eerste gekleurde keeper in Oranje. Met Edgar Davids, Patrick Kluivert, Clarence Seedorf, Winston Bogarde, Michael Reiziger én Rijkaard keert Ajax in de jaren negentig terug aan de Europese top.
De lijst met voetballers die in de voetsporen van Mijnals treden, groeit nog steeds. Een paar dagen voor het EK betuigen de Nederlandse internationals van Surinaamse afkomst steun aan Natio, de nationale ploeg van Suriname die kwalificatiewedstrijden voor het WK tegemoet gaat.
De line-up is sterk, met Ryan Gravenberch, Denzel Dumfries, Quincy Promes, Owen Wijndal, Donyell Malen en Georginio Wijnaldum. Door een blessure ontbreekt de beste van allemaal: Oranje-aanvoerder Virgil van Dijk, misschien wel de speler die het meeste wegheeft van de avonturier uit Moengo die in november 1956 in Paramaribo op de boot naar Nederland stapte.
Hans Kraay sr. zei: ‘Mijnals is een Braziliaan.
Nederlandse verdedigers doen hem dat niet na.
En als ze het proberen,
worden ze afgevoerd met een hernia.’
Minna. Minna Minna. Minna. Minna.
Stanley Menzo: Ik hoop dat mensen mij ook zien als de international
Als gevolg van een ‘aanvalsplan’ tegen racisme en discriminatie stelt de KNVB in 2020 een commissie samen die wordt vernoemd naar Humphrey Mijnals. In de commissie-Mijnals nemen onder anderen Ruud Gullit, Ahmed Marcouch (burgemeester van Arnhem) en oud-international Daphne Koster plaats. Voorzitter is tv-presentator Humberto Tan. De aanleiding voor de oprichting van de commissie is een geruchtmakend incident uit 2019. Op 17 november stapt Ahmad Mendes Moreira van Excelsior in tranen van het veld, na racistische uitingen door FC Den Bosch-supporters.
Racisme in het voetbal is een veelbesproken thema aan de talkshowtafels en in de kranten, als in 2021 de biografie van Stanley Menzo verschijnt: Menzo – Het gevecht onder de lat van Mike van Damme. De doelman van Ajax is in de jaren tachtig en negentig een van de meeste belaagde voetballers en wordt in talloze stadions racistisch bejegend. Het gesprek daarover gaat hij niet uit de weg, maar hij is meer dan een slachtoffer, zegt hij in Het Parool: ‘Ik hoop dat mensen mij ook zien als de international, de keeper van Europese finales en als de landskampioen. Want dat ben ik ook.’
