Co Adriaanse: Ook eigenwijs genoeg om te stoppen

Co Adriaanse heeft nooit een zaakwaarnemer gehad. 'Niet nodig', vertelt hij. Beschrijving van de coach Adriaanse: hij maakt spelers en elftallen beter, zijn ploegen voetballen attractief en aanvallend. In aanpak en interviews is hij zelden op een cliché te betrappen. 'Dat is altijd mijn visitekaartje geweest.'

Hij acht zichzelf zakelijk genoeg. Heeft zijn geld geïnvesteerd in huizen. 'Hoeveel? Een aantal. In Nederland, in Oostenrijk. Bij de bank krijg je nauwelijks rente. Of ze vallen om.'

Onderhandelen met een club is niet moeilijk. 'Je moet kijken of je er wat kan winnen. En je moet het dubbele vragen van wat ze je bieden.'

Schertsend: 'Dus, húp, die komma zoveel mogelijk naar rechts.'

Hij lacht. Dat doet hij vaker in de uitspanning tussen Amsterdam en woonplaats Ankeveen. 67 geef je hem niet, zo vitaal is zijn oogopslag, zo gevat zijn commentaar. Ontspannen komt hij binnenlopen, ondanks wat slijtage aan de enkel.

De coach die hamerde op discipline, en zijn spelers als hij dat nodig achtte ludieke opdrachten liet uitvoeren (paaseieren zoeken, tafel afruimen, op een telefooncentrale werken), is een paar minuutjes te laat. Maar hij is 'niet in dienst van de Volkskrant' en hoeft bovendien geen broodje, dus dat scheelt weer in zuivere spreektijd.

Co Adriaanse luncht nooit. Het is een van de geheimen van zijn geconserveerde voorkomen, zegt hij. 'Het zit ook in de genen. Mijn vader en zijn broers zagen er ook jonger uit dan ze waren. En ze zijn oud geworden.'

Zijn vader werd 87. Zijn moeder 83. Ze stierf een paar dagen na zijn vader. 'Mijn moeder was dement. Ze lag in een verpleegtehuis. Wilde niet meer eten en drinken, niets meer. Haar dood zagen we aankomen. Mijn vader was nog super bij de tijd. Hij bezocht mijn moeder elke dag. Met een tassie met een banaantje en wat chocolaatjes erin. Hij kreeg longontsteking. In het ziekenhuis weigerde hij medicijnen. Ja, de eigenwijsheid zit er sterk in bij de Adriaanses.'

Zijn ouders hoefden de jonge Co nooit achter zijn broek te zitten. 'Ik had de weg voor mezelf allang uitgestippeld. Als ik dát wil bereiken, moet ik dát en dát halen.'

Gymleraar en profvoetballer wilde hij worden. Daarna trainer. 'Alles bereikt. Ja, alleen niet in Nederland kampioen geworden. Wel met Porto en Red Bull Salzburg. En Ajax A1.'

Kracht en valkuil

Co Adriaanse zal nooit meer trainer zijn. 'De baas spelen hoeft voor mij niet meer', zegt hij ergens midden in het gesprek.

Hij kende veel successen. Van begin tot eind. 'Ja ook bij Ajax en FC Twente.' Beide veelbesproken ontslagen had hij 'to-taal' niet verwacht. 'Nog steeds begrijp ik het niet.'

Hij had ook vaak conflicten. Adriaanse is geen wuivend riet. 'Ik was de baas en nam de beslissingen. Dat werkt het best. Ik was ook inventief, denk ik. Een trainer moet eigenwijs zijn. Het was mijn kracht. Ook mijn valkuil trouwens. Ik deed dingen die niet begrepen werden, maar ik heb er achteraf zelden naast gezeten.'

Hij kreeg nooit complimenten van zijn ouders. 'Dat paste niet zo bij die generatie. Kennelijk vonden ze het normaal wat ik presteerde. Het hoefde ook niet. Ik wilde het zelf. Voor mij is dat normaal. Als je talent hebt, moet je dat gebruiken. Ik geef mijn kinderen, die het maatschappelijk geweldig doen, ook weinig complimenten. Mijn spelers ook niet vaak.'

Het mag wel wat harder allemaal. 'Vroeger had je alleen een masseur. Die zei: loop het er maar uit. Nu heb je allemaal handjes aan het bed, specialisten die zich willen waarmaken. Pijntjes worden opgeblazen. Ook mentaal. Echt iemand aanpakken, het straffen en belonen, is er een beetje uit. Het moet allemaal samen, bespreken, gooi het in de groep, nog een keer praten.'

Dat is niet zijn stijl, zacht gezegd. De knoet van Co werd een begrip. 'Wil je niet meedoen? Dan kun je nu weg. Duidelijkheid geven en consequent zijn blijft het best. En dúrven ingrijpen. Of het nou de beste of de slechtste is. Zo werkt het bij kinderen. Zo werkt het bij spelers, óók bij de toppers. Juist bij de toppers. Maar ik was ook heel warm, hoor.'

Hij ziet geen evenknieën. 'Niet wat aanpak betreft. Roger Schmidt, die nu bij Leverkusen zit en Ajax met Salzburg twee keer he-le-maal weggeblazen heeft, komt qua speelwijze het dichtst in de buurt.'

Hij prees Ron Jans recentelijk. 'Jammer dat hij vorige week de fout inging met die sliding. Viel me van hem tegen. Dat moet je niet doen als je naar Ajax wil. Misschien dat Feyenoord nog wel kan. Daar vinden ze dat mooi.'

Jans, Henk de Jong, Jurgen Streppel, Peter Bosz, Marinus Dijkhuizen. Adriaanse ziet genoeg trainers met een positieve spelopvatting en een goede presentatie. Juist de topclubs spelen met meer controle. 'Ik heb me altijd afgevraagd waarom Kishna en El Ghazi niet allebei konden spelen. Dan is het antwoord: ja dat is niet goed voor de balans. Of: ze verdedigen niet mee. Ja dan wordt er alweer verdedigend gedacht. Als dat al bij Ajax gebeurt...'

In zijn algemeenheid: 'Coaches denken meer aan het moment dat ze de bal kwijtraken. Dan moet 'het goed staan'. 'Niet verrast worden.' 'Dicht bij elkaar spelen.' Dat soort termen. Als je meer initiatief neemt, maak je meer goals. Dat is geen ouderwetse praat, dat is nog steeds zo.'

Hij volgt alles, ook vanwege zijn werk voor de NOS, waar hij geregeld aanschuift bij Studio Voetbal en op Champions League-avonden. Bij FC Utrecht voert hij wekelijks overleg als adviseur. 'Ik beslis niets.' En dan is hij nog docent op de cursus coach betaald voetbal van de KNVB. Ook daar geeft hij slechts raad. 'Ze moeten straks ook op eigen benen staan.'

Is dat genoeg ? 'Jaaah. Het is te veel eigenlijk. Ik heb toch overal invloed, kan mijn ei goed kwijt, maar ben niet eindverantwoordelijk; heerlijk.'

Had hij drie jaar geleden niet gedacht, toen stond hij nog te stuiteren van ambitie. Na zijn ontslag bij FC Twente doofde de vlam. 'Toen dacht ik: in deze poppenkast heb ik geen zin meer. Je wint de Cruijff-schaal tegen Ajax, de laatste prijs die ze gewonnen hebben, plus de poule in de Europa League met bijna de meeste goals in heel Europa. Je raakt Ruiz kwijt, Chadli was langdurig geblesseerd en je staat toch derde met soms best aantrekkelijk spel. On-be-grijp-e-lijk dat je wordt ontslagen.'

De Ajax-knak

Zijn vertrouwen in mensen brak. 'Ik had met niemand problemen, met niemand een conflict. Dan voel je je in je rug gestoken. Daar had ik echt genoeg van. Wie? Ik heb mijn vermoedens, maar geen bewijs. Als ze van achteren steken, kun je nooit zien wie het heeft gedaan.'

Het rouwproces duurde niet lang. 'Ik heb meer ontslagen meegemaakt.'

Zoals het ontslag bij Ajax, in 2001. 'Dat hakte erin. Zeker bij een Amsterdammer. We stonden tweede, hadden net met tien man van Twente gewonnen. Ik had de hele zaak gerenoveerd daar. Mijn carrière ging tot dan toe alleen maar omhoog, dat was mijn eerste knak.'

De laatste knak werd nog getracht enigszins terug te buigen. 'Joop Munsterman (voorzitter van FC Twente) heeft steeds via een vriend van mij die in Twente woont geprobeerd contact met mij te zoeken. Terwijl hij gewoon mijn nummer had.'

Na lang aandringen kwam het toch tot een diner. Er klinkt wat vermaak in zijn stem als Adriaanse de avond terughaalt. 'Joop had een ingelijst shirt van FC Twente met een heel mooie spreuk eronder meegenomen. Dat het een grote eer was mij als mens te hebben leren kennen, stond er. Dus níét dat ze zo'n grote trainer hadden binnengehaald. Maar goed, eigenlijk is dat een veel groter compliment. Als ze het menen...

'Nee, voor mij was het niet ongemakkelijk. Voor hem wel. Logisch. Hij was de dader. Kijk, ze waren verblind door McClaren. Die had ze kampioen gemaakt, die luisterde perfect naar dat technisch hart. Kwam met een kopje thee op het veld, trapte een balletje tegen het reclamebord, gooide er wat clichés uit; ja bij mij was het wat anders. Kwam het technisch hart met een idee en dan zei ik: dat en dat gaat eruit en zo gaan we het doen.'

Concluderend: 'Joop heeft dus de definitieve zet gegeven. Ja, hij heeft me ontslagen. Op advies van, ja... ik denk van het technisch hart. Hij had ook kunnen zeggen: sodemieter op technisch hart, laat Co het doen, want dat hebben we afgesproken.'

Er kwamen verhalen naar buiten uit het Twentse. Hij knikt en vult zelf in: 'Co is dement.' Korte stilte. 'Dat... is een héle gróve belediging. Zeker gezien mijn moeder. Dat heb ik Joop nog het meest verweten. Heb ik hem ook verteld. Dat hij dat naar buiten liet brengen. Via Johan Derksen met name. 'Co kon de bruine spelers niet uit elkaar houden.' Ik hád heel weinig bruine spelers, vooral Germanen. Ja, als er twee in de winter met een muts op, coltrui en handschoenen aan op 60 meter afstand een duel aangaan... zelfs de meest scherpe vogelaar ziet dan niet altijd wie, wie is.'

Ouderwets fel: 'Ik daag iedereen uit om te kijken wie de meeste kennis, scherpte en inzicht heeft. Iedereen.'

Het was 'de hoofdreden' om aan te schuiven bij Studio Voetbal. 'Ik heb geen interviews gegeven, ik wilde de mensen zelf laten oordelen. Hoe kan dat beter dan tijdens een live-uitzending waarin iedere ploeg wordt besproken? Als ik echt dement zou zijn, had de NOS me allang ontslagen.'

Hij mist het gras niet. Met zijn werkgevers heeft hij de afspraak dat hij vaak naar zijn huis in de buik van Oostenrijk kan. Daar zie je Adriaanse langs zoeven. Hij skiet en onderneemt straffe mountainbiketochten.

'Zo leuk is het trainersvak niet. Als het slecht weer is en je moet naar buiten, dat is minder aangenaam als je ouder wordt. Onverwacht verlies. Belangrijke spelers die verkocht worden. Kritiek.'

Co als bondscoach? 'Nee. Het is klaar. Voor zo'n baan moet je topfit zijn. Lichamelijk en geestelijk. Dat ben ik niet meer. De pensioengrens lag niet voor niets op 65. Kennelijk verlies je dan wat. Hiddink had er niet aan moeten beginnen. Hij is niet topfit meer. Dat zie ik aan zijn interviews. Hoe hij loopt, hoe hij staat. Dat ziet iedereen.'

Voor Louis van Gaal, die Manchester United maar niet aan de praat krijgt, heeft hij meer hoop. 'Hij moet nu de goede aankopen doen. Louis is zelf ook niet tevreden. Zo goed ken ik hem wel.'

Nog altijd fanatiek

Dat Van Gaal (63) de laatste jaren zijn ploegen defensiever laat spelen, verbaast Adriaanse niet. 'Schilders veranderen ook van stijl. Appel, Van Gogh. Hij zit in die orde van grootte. Van Gaal zit nu in zijn defensieve periode. Hij heeft er succes mee gehad. Met Oranje. Knap dat hij het aandurfde. Hij had zijn hele imago omver kunnen werpen. Hij was de man van aanvallend voetbal.'

Zijn huidige werkzaamheden prikkelen genoeg. 'Ik ben nog hartstikke fanatiek. Als het slecht gaat en mensen kijken me aan van: nou, lekkere adviseur ben jij. Ja dan voel ik me kloten.'

De neiging om tijdens een wedstrijd af te dalen naar de dug-out van coach Rob Alflen ontbreekt. 'Ik ben adviseur! De technische mensen moeten het doen. Ik probeer iedereen te voeden zodat we attractieve wedstrijden krijgen. Veel scoren, nou dat doen we. Veel goals tegen is dan een consequentie. 6-5 winnen is toch het mooiste?'