Avonturier die altijd naar huis verlangt

Dit verhaal begint op Cypress Mountain, een berg op nauwelijks een half uur rijden van Vancouver. Het is 26 februari 2010. Nicolien Sauerbreij slalomt zich met haar snowboard naar een olympische titel.

Het kind van de lage landen, dat jarenlang met haar familie in een camper naar de bergen trok op zoek naar sneeuw, laat zich kronen tot de beste van de wereld in een voor Nederland onbeminde sport. Na twee teleurstellende, en ietwat klungelige olympische optredens, krijgt Sauerbreij haar revanche.

Het is zo’n typisch heldenverhaal in de sport. De enige moeilijkheid? De hoofdrolspeelster droomde nooit van grote, meeslepende overwinningen.

Goed in alle sporten, nooit stil kunnen zitten, maar het was Nicolien Sauerbreij, Nicky voor intimi, niet te doen om de tegenstander te verslaan, laat staan vernederen. Op straat werd er met jongens gevoetbald, in de tuin gejudood en in de sloot gezwommen. Maar Sauerbreij wilde nooit Johan Cruijff, Anton Geesink of Ada Kok zijn.

‘Ik heb heel lang niet geweten dat dit succes erin zat’, zegt Suzanne van Tongeren, vriendin van de familie. ‘Ze liet zich daar nooit op voorstaan. Ze was niet streberig, ze wilde gewoon plezier hebben.’

Recreatief sporten was mooi genoeg, vond moeder Yvonne. Zij hield haar kinderen weg van wedstrijden. Tot ze een keer in het ziekenhuis belandde en vader Maarten zijn dochter inschreef voor een judotoernooi.

Gevraagd naar wat ze wilde worden antwoordde Sauerbreij nooit: olympisch kampioen of wereldkampioen. Het idee dat bij sport de gedachte aan winnen hoort, heeft ze zichzelf jong aan moeten leren.

‘Ik herinner me haar als een blijmoedig kind’, vertelt Philip Peters die zes jaar haar leraar was op de vrije school Parcival in Amstelveen. ‘Haar kindertekeningen werden voor eenderde in beslag genomen door een grote, stralende zon.’

Ze was de kleinste van de klas en blonk niet uit tijdens de gymles, behalve bij ‘de estafette met springen, kruipen, rollen en door poortjes slingeren’. Maar het gerespecteerde Amerikaanse magazine Sports Illustrated ziet in haar nu de gedoodverfde olympisch kampioene. Net als USA Today.

‘Als ik de kamer in kijk, dan zie ik een perfect ingepakte koffer. De helmen liggen klaar, de bindingen, de snowboards staan tegen de muur. Alles is perfect voorbereid. Ze is er klaar voor’, zegt haar vriend en fysiotherapeut Rik Geus.

In 2008 won Sauerbreij de wereldbeker in haar discipline. Sinds vorige week staat ze weer op nummer één in die wedstrijdencyclus. Haar gedrevenheid wordt alom herkend en geroemd.

‘Ze is een vechtertje, in de goede zin van het woord’, zegt Reiny Jobse, haar mentor op de Geert Groote School in Amsterdam, waar op het prikbord nog altijd foto’s van de snowboardster prijken. ‘Ze was lief en tegelijkertijd behoorlijk pittig.’

Haar ouders stuurden hun kinderen naar de vrije school, waar ieder individu zich in vrijheid kan ontwikkelen. Prestatiegericht leren was er voor Nicolien en zusje Marieke uit den boze.

Sauerbreij vond het ‘een feestje’. Als er moest worden gerekend, deden ze dat soms al hinkelend op het schoolplein. Peters: ‘In de lessen was Nicky weinig opvallend. Ze was erop gericht om leerstof op te nemen en voelde er weinig voor om haar mening te geven. Dat deed ze pas wanneer daar expliciet om gevraagd werd.’

Op haar rapport schreef Peters ooit dat Sauerbreij ‘minder op het sociale gericht’ was. Na een discussie met haar ouders begreep hij dat het juist een uiting van eigenzinnigheid was die bij haar verder was ontwikkeld dan bij andere kinderen.

Toen Peters er naar haar zin te lang aan vasthield om jongens en meisjes bij de gymles zich samen te laten omkleden, accepteerde ze een half jaar lang de uitleg dat de verschillen nog helemaal niet zo groot waren. ‘Daarna kwam ze met de opmerking: u zegt wel dat de verschillen tussen jongens en meisjes niet zo groot zijn, maar op het ogenblik worden ze wel steeds groter! Op die manier kreeg ze toch haar zin.’

Nimmer stonden de trips naar de bergen op school ter discussie. Philips: ‘Regelmatig kwam haar vader vragen om extra verlof. In die vragen lagen zoveel overtuiging en onontkoombaarheid, dat de school wel moest schipperen met de leerplicht.’

Sauerbreij zorgde er zelf ook voor dat er geen reden was haar thuis te houden. ‘Ze was nooit achter met haar huiswerk. Ik had bewondering voor de discipline en wilskracht’, bekent Jobse. ‘Ik dacht: als je dat zo jong al zo voor elkaar hebt, moet je het wel ver schoppen.’

Jobse kwam ook bij de familie over de vloer. ‘Het was een close familie. Heel vrolijk en gezellig.’ Aan de muren en de plafonds in het ouderlijk huis in De Hoef hingen rekstokken, touwen en ladders. Hij heeft zijn dochters opgevoed als jongens, erkende vader Maarten al eens. Hij was zelf een straatjongen, dat moesten zijn kinderen ook worden.

Maarten Sauerbreij was ooit een talentvolle wielrenner. Maar op het moment dat hij moest kiezen tussen studeren of topsport, koos hij voor beide. Het bleek funest.

Toen dochter Nicolien zich voor dezelfde keuze gesteld zag, was de knoop snel doorgehakt. Het huis in De Hoef werd verkocht en het geld geïnvesteerd in de sportieve toekomst van de kinderen.

Maarten Sauerbreij werd trainer en coach van zijn dochters. Voor de buitenwereld werd het een item, voor het gezin zelf niet. ‘Het beeld dat wordt geschetst, is altijd maar een deel van het plaatje. Maar in de familie is er niemand die zichzelf op de voorgrond plaatst. Daarom gaat het zo lang goed’, zegt vriendin Suzanne van Tongeren.

‘Ik ben er weleens kritisch over geweest’, aldus Marcel Looze, voormalig topsportcoördinator van de skivereniging over de samenwerking tussen vader en dochter. ‘Maar ik heb nooit de intentie gehad de relatie uit elkaar te trekken. Ik vond wel dat er op sommige gebieden meer openheid moest komen. Welke gebieden? Dat doet er nu niet meer toe.’

‘Ik zou niet zo met mijn vader kunnen werken’, reageert vriend Rik Geus. ‘Zij kunnen het wel.’

Hij heeft in zijn werk als fysiotherapeut van het Sportmedisch Centrum in Amsterdam en als medisch coördinator van de Nederlandse skivereniging genoeg vergelijkingsmateriaal verzameld. ‘Bij andere sporters met dezelfde ingewikkelde relatie herken ik nog weleens te veel emotie, of te weinig. Bij Nicolien en Maarten niet. Dat is echt ongelooflijk.’

Hij schrikt er niet voor terug om zijn vriendin met Sven Kramer te vergelijken. Ze delen hun gedrevenheid. ‘Alles wat Nicky doet, heeft op de ene of andere manier te maken met haar sport. Als ze een boek leest, is het de biografie van Agassi. En als ze een avond uit wil, gaat ze salsa dansen in het Vondelpark. Lekker bewegen.’

Toch kleeft aan haar niet dezelfde meedogenloosheid als aan Kramer. Ze zou te bescheiden en empathisch zijn.

Sauerbreij gunt de overwinning met een blij gezicht aan een ander. Toen tijdens een bordercross eens een meisje ongelukkig ten val kwam, stopte Sauerbreij om te informeren hoe het met haar ging. Dat het haar de overwinning kostte, deerde haar niet.

In 1999 moest ze het tijdens het WK in de achtste finale opnemen tegen haar vriendin wijlen Karine Ruby. De Française maakte net een slechte periode door in haar carrière. Sauerbreij won de eerste manche. Ze zei tegen Ruby: ‘Jij moet door, mijn tijd komt nog wel’. Ruby won in de tweede manche alsnog.

Lange tijd stond ze aan de start met het idee: nou, ik ga maar eens naar beneden. ‘Als goede vrienden uren in de auto hebben gezeten om haar te zien, dan kan zij denken: o, als ik er vandaag maar niet bij de eerste paal uitvlieg’, zegt manager Hasselman, oud-directeur Benelux van fietsenfabrikant Giant. Hasselman heeft gewerkt aan haar assertiviteit. Het heeft vruchten afgeworpen. Ze staat nu boven de negativiteit van anderen. Ze durft de risico’s te nemen die ze vroeger door gebrek aan zelfvertrouwen uit de weg ging.

‘Ze komt nu voor zichzelf op’, vindt Looze. ‘Ze is steeds beter in staat met haar eigen karakter te presteren. Ze voelt dat ze niets meer te verliezen heeft.’

Die houding, in combinatie met het team dat ze om zich heen heeft, de ervaring en het verbeterde materiaal, maakt van haar een olympische titelkandidate. ‘Nicolien zegt stelliger dat ze is wie ze is. Ze heeft zichzelf geaccepteerd’, zegt Geus. ‘Ze is een echte manager. Ze houdt iedereen scherp en heeft alles in de gaten. Het is een onewomanshow.’

Als ze zich nu onheus bejegend voelt, zet ze haar hakken in het zand. Geus: ‘Je krijgt haar boos als je niet eerlijk bent. Je moet zeggen wat je denkt en wat je kunt. Ze doet zelf haar best en verwacht dat jij dat ook doet.’

De verslaggever van Weekend ging laatst zonder een verhaal naar huis nadat hij tegen haar had gezegd: ‘Jij gaat deze keer niet, hè?’ Voorheen zou de snowboardster geduldig hebben uitgelegd dat ze echt deel uitmaakte van de olympische ploeg. Hasselman: ‘Nu zei ze: ik denk dat jij je huiswerk niet hebt gemaakt, dan heb ik geen zin met jou te praten.’

Ook Ivo Niehe kreeg nul op rekest toen hij tussen neus en lippen informeerde naar het waxverhaal dat Sauerbreij sinds de Spelen van 2002 achtervolgt. Op Cypress Mountain kan ze die herinnering voorgoed uitwissen. Daarna wordt het tijd om naar huis te gaan. De beleving van Sauerbreij is anders geworden, vindt vriendin en voormalig hockeyinternational Maartje Scheepstra. ‘Ze weet waar ze het nog voor doet. Ze streeft nog bepaalde doelen na, maar ze verlangt naar een thuisbasis. Altijd maar van huis zijn lijkt leuk, dat is het niet.’

Ze wilde altijd al zo snel mogelijk terug naar Amsterdam. Geus: ‘Amsterdam is voor haar een rondje hardlopen door het Vondelpark. Lekker naar buiten. Vrienden in de buurt. Of lekker een ijsje gaan halen, terwijl je al in je bed lag. Ze is een avonturier die terugverlangt naar huis.’