Anand voelt zich thuis in zijn eigen schaakwereld

DE AFSPRAAK met Anand is toevallig op het goede moment gemaakt. In het toernooi van 's werelds sterkste grootmeesters in Las Palmas heeft hij de vorige dag Karpov dolgedraaid in een adembenemende partij vol offers en onverwachte wendingen. Anands spel werd vergeleken met dat van de legendarische Michail Tal in zijn glorietijd. Het is zo ongeveer de hoogste lof die een schaker kan krijgen.

De winnaar heeft de emoties nog amper verwerkt. Met zijn Georgische secondant Ubilava en het computerprogramma Fritz heeft Anand de vorige avond de partij binnenstebuiten gekeerd. Winnen van Karpov is mooi maar nog mooier is het als zou blijken dat alle offers correct zijn geweest. Hij is er nog niet helemaal zeker van.

In de ontbijtzaal van Anands hotel is net duidelijk geworden dat de partij ook Kasparov heeft geraakt. Met nauwelijks verholen jaloezie heeft hij Anand gecomplimenteerd en samen hebben ze duizelingwekkende varianten uitgewisseld. De andere gasten snakken nog naar adem.

Grinnikend vertelt Anand dat Kasparov zich opeens leek te herinneren hoe leuk het is om van Karpov te winnen: 'Hij keek haast verontwaardigd toen hij zich realiseerde dat het hem zelf in 1992 voor het laatst is gelukt. Toen ik voorzichtig zei dat hij Karpov drie jaar lang heeft gemeden en dat je alleen van iemand kunt winnen als je bereid bent tegen hem te spelen, drong dat amper tot hem door.'

Karpov en Kasparov, de namen komen steeds terug. Het steekt Anand dat het soms lijkt alsof ze bij leven heilig zijn verklaard. De tijd is volgens hem voorbij waarin ze ver boven iedereen uitstaken. Kasparov wint al lang niet meer alle toernooien waaraan hij meedoet en Karpov is gezakt naar de derde plaats op de wereldranglijst.

Anands oordeel over de waarde van een zesde match van de twee K's laat aan duidelijkheid niets te wensen over: 'Door elkaar een tijdje te ontlopen hebben ze interesse weten te wekken voor een nieuwe tweekamp die spannender dan ooit zou zijn.

'Ik geloof daar niets van. Allebei weten ze heel goed hoe het zal gaan. Karpov begrijpt dat hij zal verliezen en Kasparov realiseert zich dat hij met weinig tevreden moet zijn. Een of twee punten verschil, meer niet. Hij weet dat het onmogelijk is Karpov in een tweekamp te vernietigen.

'Hier in Las Palmas is men bereid miljoenen guldens te betalen voor die zogenaamde herenigingsmatch. Nou, Karpov en Kasparov mogen hun handen dichtknijpen. Ze slaan een grote financiële slag terwijl ze naar mijn smaak blij hadden mogen zijn met een aanbod om onder water tegen elkaar te spelen.

'Begrijp me goed, ik heb er bewondering voor dat het Kasparov toch weer lijkt te gaan lukken. Op de wijze waarop hij zijn public relations verzorgt, valt niets aan te merken. Zelfs in de Verenigde Staten heeft hij door zijn match tegen Deep Blue zijn naam weten te vestigen. Een onzinnige match misschien maar wel een groot commercieel succes. De zaal zat vol en in de Amerikaanse kranten is sinds Fischer niet meer zo veel aandacht aan het schaken besteed.

'Nee, daarbij vergeleken valt Karpov in het niet. Misschien weten een paar Amerikanen dat hij iets met Kasparov te maken heeft. Mijn eigen naam? Ach, kom. Vijf weken heb ik in New York tegen Kasparov gespeeld maar na de laatste partij was mijn naam onmiddellijk vergeten. Of misschien al tijdens de match.

'Met de herinneringen aan New York kan ik leven. Lang ging het goed, toen kwam de elfde partij die ik door een vreselijke blunder verloor. En dat was in feite het einde van de match. Ik wist me niet meer te herstellen en ging geruisloos tenonder.

'Ik ben er zonder al te veel schrammen vanaf gekomen. Het voorbeeld van Nigel Short was leerzaam. Toen die in 1993 de match van Kasparov verloor, viel hij in een gat waaruit hij pas het laatste jaar omhoog is gekrabbeld. Ik hield me voor dat ik zo'n terugval ten koste van alles moest zien te vermijden. Dat ik vooral plezier in het spel moest zien te houden.

'Ik besloot mee te doen aan het Hoogovenstoernooi en heb er geen moment spijt van gehad. Het was precies zoals ik het me had voorgesteld. Een goede, professionele organisatie, een aangename perskamer en een gemoedelijke sfeer buiten de toernooizaal. Maar het belangrijkste was dat ik mensen om me heen had die schaken gewoon leuk vonden. Het was een verademing na het geforceerde gedoe dat ik in New York had meegemaakt.

'Ik neem het de mensen van de PCA niet kwalijk. Om in Amerika schaken te verkopen aan het publiek moet je kunstgrepen uithalen, moet je het zo chic mogelijk brengen. De vreemdste dingen heb ik ze horen zeggen. Dat schaken de tempel van de geest is en dat het ervoor zorgt dat kinderen niet aan de drugs raken. Ik werd er af en toe zo moe van.

'Mijn relatie met Kasparov is behoorlijk gebleven. Ach, het helpt als je af en toe van hem wint. Laatst tijdens een rapidtoernooi in Genève lukte het weer eens en nog wel op een moment dat hij me net ernstig had beledigd. Ik kan ermee leven dat zijn ego bijzonder groot is maar af en toe gaat hij te ver.

'We speelden een mini-match van twee partijen waarvan ik de eerste met wit verloor. Tot mijn ergernis ging hij toen in de commentaarzaal aan het publiek uitleggen wat voor fouten ik wel niet had gemaakt. Dat vond ik een onvergeeflijk gebrek aan respect voor de tegenstander. De match was nog niet afgelopen, er moest nog een partij worden gespeeld. Enfin, ik won die tweede partij en ook de daarop volgende barrage. Het was een zoete wraak.

'Het is het afgelopen jaar eigenlijk heel goed met me gegaan. Geen slechte resultaten en een met Kramnik gedeelde toernooioverwinning in Dortmund. En ook de tweede plaats op de wereldranglijst wijst op progressie al vind ik dat niet zo belangrijk. Tweede of derde, wat maakt het uit? De eerste plaats, daar gaat het om.

'Ik heb bedankt voor de eer om het eerste bord van mijn land te verdedigen op de laatste twee olympiades in Moskou en Jerevan. Om verschillende redenen. In India worden fortuinen uitgeloofd voor sporters die medailles winnen op de Olympische Spelen maar de schaakolympiade heeft er weinig aanzien. Verder is de wedstrijd sportief voor mij niet interessant. Een niet zo sterk team als India treft weinig sterke tegenstanders. Ik zou zo ongeveer al mijn partijen moeten winnen om mijn rating op peil te houden.

'Altijd wordt hoog opgegeven van de bijzondere sfeer op olympiades. Dat is wel een beetje waar al heb ik het nooit een groot genoegen gevonden om aan het eind van de dag de FIDE-bestuurders tegen te komen. Ik heb begrepen dat ze in Jerevan weer heel nadrukkelijk aanwezig waren.

'Ik weet nog niet of ik volgend jaar mee zal doen aan het knock-out toernooi om het wereldkampioenschap, zoals dat door president Iljoemzjinov is voorgesteld. Op zich zelf vind ik het niet zo'n slecht idee, al bevalt het me niks dat Kasparov en Karpov een vrije plaats in de halve finale is toegezegd.

'Het zou me verbazen als Kasparov meedoet maar ik weet bijna zeker dat Karpov zal spelen. Hij houdt van geld en hij houdt van schaken. Zie hem rondtrekken door Europa. Een snelschaaktoernooi hier, een simultaanseance daar. In vier verschillende landen doet hij mee aan de clubcompetitie.

'De wijze waarop de FIDE de laatste tijd in het nieuws komt doet het schaken natuurlijk geen goed. Maar wat moet ik er tegen doen? Ik zal niet de eerste zijn die met een spandoek de straat opgaat. Gelukkig reikt de hand van de FIDE niet overal en worden in landen als Spanje en Nederland prachtige toernooien georganiseerd. Er is een andere schaakwereld waarin ik me thuis voel.'