Zwitserland spreekt zich uit over Poolse klusjesman

Zondag spreken de Zwitsers zich per referendum uit over de vraag of ze hun arbeidsmarkt openstellen voor werknemers uit de tien nieuwe EU-landen. Een ruime meerderheid leek voor, maar de tegenstanders iets meer veld te winnen. Volgens de laatste peilingen is 50 procent voor en 38 procent tegen.

Hoewel Zwitserland geen lid is van de Europese Unie mogen EU-burgers zich sinds 2002 in Zwitserland vestigen en omgekeerd. Maar dat geldt niet voor de tien landen die vorig jaar bij de EU kwamen.

Tegenstanders van het openen van de grenzen voor werknemers uit de nieuwe EU-landen spelen in op de angst van de burgers dat het land overspoeld zal raken door goedkope werkkrachten uit Oost-Europa. Maar dat is volgens de voorstanders overdreven. Afgesproken is dat de deuren slechts geleidelijk opengaan.

Tot 2011 hoeft het slechts een beperkt aantal mensen per jaar toe te laten. In het laatste jaar moet Zwitserland drieduizend verblijfsvergunningen voor de lange termijn uitgeven. Verder geldt dat werkgevers alleen arbeidskrachten uit de nieuwe EU-landen mogen aantrekken als ze geen Zwitsers voor die banen kunnen vinden. Ook mogen de Zwitserse autoriteiten toezicht houden op de lonen om te voorkomen dat goedkope immigranten worden binnengehaald.

De uitkomst van het referendum zal in ieder geval bepalen hoe nauw het land met de EU zal samenwerken. In 1992 verwierpen de Zwitsers een voorstel om toe te treden tot de EU, maar sindsdien heeft het land een reeks verdragen met Brussel gesloten waardoor het in de praktijk vrij nauw verwerven is geraakt met de Unie. Zwitserland betaalt zelfs honderden miljoenen euro’s mee aan de opvang van de nieuwe lidstaten in de EU.

In juni stemden de Zwitsers voor aansluiting bij de paspoortloze Schengen-zone, waaraan dertien EU-landen, plus IJsland en Noorwegen meedoen. Het voordeel voor de burgers is dat de grenscontroles wegvallen, maar het belangrijkste motief voor Bern was dat het land dan zijn asielbeleid kan coördineren met de Schengen-landen. Asielzoekers die al in een van de Schengen-landen zijn afgewezen, kunnen dan niet meer in Zwitserland aankloppen.

Eurocommissaris Benita Ferrero-Waldner (buitenlandse betrekkingen) heeft de Zwitsers echter gewaarschuwd dat zij niet tot de Schengen-zone kunnen toetreden als ze de grenzen gesloten houden voor werknemers uit de tien nieuwe lidstaten. Ook andere akkoorden met de EU dreigen dan op losse schroeven te komen te staan.

Volgens de voorzitter van de centrum-linkse Sociaal-Democratische Partij, Hans-Jürg Fehr, zullen de meeste Zwitsers dan ook voor stemmen. ‘Zij weten dat openheid en samenwerking ons meer voordelen dan nadelen zullen opleveren.’

Een lichtpuntje voor het ‘ja’-kamp is dat Christoph Bloch, de leider van de ultra-nationalistische Volkspartij, ditmaal voor het openstellen van de grenzen is.