Zwaarmoedig Europees, vitaal Amerikaans
Paul Auster (1947) liep al bijna tegen de veertig toen hij eindelijk een gereputeerde uitgever voor zijn literaire proza vond....
De jaren die volgden publiceerde Auster met ijzeren regelmaat grofweg elke twee jaar een roman en werd duidelijk dat de auteur bouwde aan een zowel structureel als thematisch uitgesproken hecht oeuvre. Qua vorm lopen zijn boeken sterk uiteen, van de detective (The New York Trilogy) tot het dystopia of ‘anti-utopia’ (In the Country of Last Things), van de frontier novel (Moon Palace) tot de Bildungsroman (eveneens Moon Palace, Mr. Vertigo) en van een knipoog naar de road novel (The Music of Chance) tot een variatie op het verhaal-in-een-verhaal-in-een-verhaal (Oracle Night). Auster schrok er zelfs niet voor terug een roman vanuit het perspectief van een hond te schrijven (Timbuktu).
Maar de uiteenlopende verschijning van Austers boeken ten spijt, gaan ze allemaal over hetzelfde: de onkenbaarheid van de werkelijkheid, de machteloosheid van het individu, de ongrijpbaarheid van het begrip ‘identiteit’, de willekeur van het lot en de eeuwige zoektocht die het aards bestaan betekent.
Hoewel het succes van zijn film Smoke (1995) daarin enigszins verandering heeft gebracht, hebben Austers boeken altijd meer bijval ondervonden in Europa dan in de Verenigde Staten. Wellicht heeft dat te maken met de combinatie van een zowel Europees als Amerikaans bewustzijn dat de boeken lijken te ademen.
Austers werk combineert een zwaarmoedige ‘Europese’, aan het existentialisme verwante thematiek met een ‘Amerikaanse’ vitaliteit. Die laatste komt met name naar voren in het telkens weer opduikende motief van het ‘opnieuw beginnen’. De gedachte dat je altijd een nieuwe start kunt maken, het verleden achter je kunt laten en je leven, je identiteit kunt hernemen is een typisch Amerikaanse, die diep geworteld is in de literatuur van dat land.
Hans Bouman
