Zorgakkoord moet de gesprekken in de spreekkamer veranderen: wat voegt een behandeling toe?

Levenskwaliteit centraal

De zorg in alle vormen, van ziekenhuis en huisarts tot aan de wijkverpleging , moet beter gaan samenwerken. De huisarts is hierin een spilfunctie toebedacht, meer nog dan nu. Regionaal moeten plannen worden opgesteld over die samenwerking. Leidende gedachte is dat er sprake moet zijn van passende zorg, vooral als het gaat om de inzet van een medisch specialist. Daarbij moet de arts overbehandeling voorkomen, dus niet alleen behandeling voorschrijven omdat die medisch mogelijk is, maar alleen als die naar verwachting iets toevoegt aan de kwaliteit van leven. Dat vergt een omslag in het denken van de zorgverlener. Hier hoopt het kabinet ook op een bezuiniging. Worden kankerpatiënten nu bijvoorbeeld vaak tot het bittere eind doorbehandeld – en dat zijn vaak erg dure behandelingen – in de toekomst moet voorop staan wat een behandeling toevoegt aan de kwaliteit van leven.

De deur van het ziekenhuis staat open

Burgers die op stel en sprong zorg nodig hebben, moeten direct terechtkunnen in een ziekenhuis. Denk aan hartaanvallen, beroertes of voortijdig ingezette bevallingen. Minister Kuipers (Volksgezondheid) wil een landelijke en regionale coördinatie voor de acute zorg, zodat burgers met acute klachten altijd in een ziekenhuis terechtkunnen. Nu moet een ambulance soms leuren met een patiënt voordat een ziekenhuis de deuren opent en een bed heeft klaarstaan. Centrale coördinatie moet niet alleen de patiënt helpen, maar ook de zorgverlener. De huisarts hoeft niet meer eindeloos te bellen als er acute zorg in een ziekenhuis nodig is, want die regelt het coördinatiecentrum voortaan.

Concentratie en specialisatie

Moeilijke behandelingen die artsen in een ziekenhuis zelden uitvoeren, worden geconcentreerd in een paar ziekenhuizen. Eigenlijk is dit al jaren aan de gang. Tien jaar geleden introduceerde toenmalig minister Schippers al het adagium dat niet elk ziekenhuis meer alles hoefde te doen. Dat leidde vooral in regio’s met ‘veel’ ziekenhuizen, zoals de Randstad, al tot uitwisseling van behandeling – de één deed voortaan de heupen, de ander de bevallingen.

Kuipers wil deze lijn doortrekken. Bijvoorbeeld met borstkankerbehandelingen. Die zijn nu erg versnipperd en worden in 88 ziekenhuizen uitgevoerd. De variatie in de uitkomsten – het succes – is erg groot. Concentratie in een aantal ziekenhuizen zal de kwaliteit verbeteren, is de gedachte. De nazorg zal dan dichterbij huis worden gedaan, in overleg met artsen in de nabijheid.

Ditzelfde geldt voor een hele reeks behandelingen die nu in tal van ziekenhuizen relatief weinig worden uitgevoerd. Prioriteit krijgen de kankerzorg, hart- en vaatziekten en enkele vormen van acute zorg. Hiervoor komen ‘volumenormen’, aantallen behandelingen die een ziekenhuis jaarlijks minimaal moet uitvoeren. Kuipers wil hiermee vaart maken om de kwaliteit van zorg te verhogen.

Concentratie betekent wel dat sommige patiënten verder moeten reizen. Een hobbel die nog moet worden genomen, is de vraag welke dokter nog wel en welke de behandeling niet meer mag uitvoeren. Dat kan gelazer geven; zie het recente geruzie tussen ziekenhuizen rond de concentratie van kinderhartchirurgie. Een complicerende factor is dat veel medisch specialisten als zelfstandige een winkel in een ziekenhuis hebben en niet in loondienst zijn; zij laten zich moeilijker van bovenaf sturen.

De zorg wordt digitaler

Kuipers verwacht veel van de digitalisering. ‘Passende zorg vindt digitaal plaats als het kan en fysiek als het moet.’ In de geestelijke gezondheidszorg bijvoorbeeld moeten behandelingen en ondersteuning van patiënten vaker digitaal worden. En voor hulpbehoevende thuiswonende ouderen geldt: ‘Zelfstandig als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan.’ Dit moet de uitgavenexplosie aan ouderenzorg beperken.

Zorgverleners moeten ook makkelijker gegevens over patiënten kunnen uitwisselen. Ooit was er een wetsvoorstel over een Elektronisch Patiëntendossier, maar dat sneuvelde in 2011 in de Eerste Kamer. Sindsdien is het ministerie bezig om digitale uitwisseling toch mogelijk te maken. Cruciaal is daarvoor het voorstel voor de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg, de Wegiz, waarover de Eerste Kamer binnenkort beslist. Nu kunnen burgers al toestemming geven voor het doorsturen van gegevens, de Wegiz levert de wettelijke basis voor uitwisseling, maar vooral ook voor de ‘taal en techniek’ die daarbij in de zorg gebruikt worden, opdat een patiëntendossier overal op dezelfde manier wordt behandeld en begrepen.

Alleen zorg via de verzekeraar

Als de burger een zorgverlener kiest met wie zijn verzekeraar geen afspraken heeft gemaakt, worden niet meer alle kosten vergoed. Kuipers komt dit voorjaar met een plan hierover. Dat is brisante materie. In de zorgverzekeringswet staat dat de vergoeding niet zo laag mag zijn dat die een hinderpaal vormt voor de verzekerde om een zorgverlener te kiezen die geen contract heeft met zijn verzekeraar. Uit jurisprudentie volgt dat de vergoeding zo’n driekwart van de rekening moet zijn, de patiënt moet de rest zelf betalen. Hoe haalbaar dit is, is de vraag: de politieke weerstand in delen van de Kamer is groot. Tegenstanders vrezen dat de vrije artsenkeuze op het spel staat. Negen jaar geleden sneuvelde een soortgelijk wetsvoorstel van Schippers met veel rumoer in de Eerste Kamer.