'Zorg eerst voor eerlijke concurrentie'

Als het aan PvdA-Kamerlid Ferd Crone ligt, krijgt VVD'er Annemarie Jorritsma niet haar zin om in een volgend kabinet terug te keren als minister van de stroom- en gasvoorziening. 'Jorritsma profileert zich als de minister van de vrije markt. Maar zij laat zoveel steken vallen, dat ze het draagvlak voor marktwerking juist geweld aandoet. Zelfs werkgeversorganisatie VNO-NCW spreekt over ''gemiste kansen''.'

Het parlement debatteert dezer dagen met de demissionair minister van Economische Zaken over haar voornemen consumenten op 1 oktober 2003 de vrijheid te geven zelf hun gas- en stroomleverancier te kiezen. 'Dat is onder de huidige condities veel te vroeg', vindt Crone. 'Zelfs 2004 gaan we zo niet halen.'

- Wat moet er eerst veranderen?

'De Europese Unie moet gelijkwaardige milieuvoorwaarden scheppen om eerlijke concurrentie tegen vuilere buitenlandse centrales mogelijk te maken. Eerlijke concurrentie vereist ook het breken van de macht van een handjevol stroomgiganten, door nieuwkomers een steuntje in de rug geven. Verder zijn maatregelen nodig om stroomuitval te voorkomen. De netwerken van stroom mogen niet in handen komen van commerciële partijen. Tenslotte moet de bescherming van consumenten beter geregeld zijn.'

- Een hele waslijst. Die markt gaat nooit open?

'De minister heeft vier jaar de tijd gehad om maatregelen te nemen, maar telkens verzaakt stappen te nemen. Als de gelijkwaardige Europese markt bijvoorbeeld niet snel komt, moet de overheid wellicht compensatie bieden. Anders gaan schone centrales dicht en worden we te afhankelijk van import. Een ding is zeker: juist in een overgangssituatie moet er een systeem van maximumprijzen blijven bestaan. Onwetende consumenten krijgen dan niet zomaar een prijsverhoging voor hun kiezen.'

- Hoe moet de overheid nieuwkomers helpen?

'Bij de overstap van een gevestigde stroomleverancier naar een nieuwe aanbieder gaat veel fout. Nieuwkomers klagen wel, maar toezichthouder DTe kan niks doen. Geef DTe daarom de ruimte om boetes op te leggen. De minister moet zich sowieso veel actiever als marktmeester opstellen. Het is bijvoorbeeld ook mogelijk om bedrijven met een marktaandeel van meer dan 10 procent te verbieden prijsacties te voeren in deelmarkten. '

- Hoe zijn stroomtekorten als in Californië te voorkomen?

'Als private partijen beslissen over de bouw van nieuwe centrales, zullen zij zo weinig mogelijk reservecapaciteit willen hebben. Dat schept een gevaarlijke situatie. Daarom moet netbeheerder Tennet stroomaanbieders verplichten stroomreserves aan te houden. Zoals De Nederlandsche Bank momenteel verzekeraars en banken verplicht voldoende reserves in kas te houden.'

- Waarom moet de overheid de stroomnetwerken beheren?

'Omdat het monopolies zijn. Stroombedrijven als Nuon en Essent beweren altijd dat een toezichthouder voldoende is om het netwerk te controleren. Wat ze niet vertellen is dat ze met de netwerken op hun balans als onderpand geld ophalen voor commerciële avonturen. Dat is ongelijke behandeling, want andere aanbieders missen dat voordeel. '

- Er is nog zoveel mis met de vrije markt, waarom draaien we de liberalisering niet helemaal terug?

'Ik geloof dat nieuwe technologie in combinatie met keuzevrijheid de klanten voordeel oplevert. Aangezien stroom onmisbaar is en niet eenvoudig kan worden opgeslagen, vraagt liberalisering wel extra zorgvuldigheid. Maar als we terug zouden moeten naar de oude situatie met ingedutte nutsbedrijven, beschouw ik dat als een persoonlijke nederlaag.'