'Zo'n ramp zat er een keer aan te komen'

J. van Has, ambtenaar brandpreventie van het Brabantse dorp Zeeland, gemeente Landerd, waar elk weekend duizenden jongeren in de discotheken komen, denkt er net zo over: 'Ons uitgangspunt is: niks aan het plafond. Visnetten, ballonnen, lampions, haal eraf, zeggen wij altijd.'

En, zeggen de deskundigen, de vuistregel is: een nooduitgang van een meter breed op elke honderd bezoekers. De Wir War en Het Hemeltje hadden er twee op ongeveer vierhonderd bezoekers. Een ervan ging bovendien naar binnen toe open. Beide zouden geen trap naar beneden hebben gehad.

Zijn discotheken in Nederland veilig? Nee, zegt het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra). Drie jaar geleden deed het Nibra in samenwerking met de Consumentenbond een onderzoek naar achttien discotheken.

De helft had moeilijk te bereiken nooduitgangen. Deuren werden versperd door kratten en fusten. Vluchtwegen hadden gladde vloeren en verraderlijke afstapjes. De noodverlichting functioneerde niet altijd en er was niet of nauwelijks controle op het aantal bezoekers.

Een ramp als in Volendam zat er een keer aan te komen, zegt Nibra-deskundige R. Hagen. 'Het kon niet uitblijven. Tot gisteren hebben we gewoon geluk gehad.' Sinds 1997 heeft het Nibra nog een paar keer onderzoek gedaan naar brandveiligheid van uitgaansgelegenheden.

In 1998 werd gecontroleerd in Purmerend, in 1999 in Amsterdam en Eindhoven. 'De conclusie was steeds hetzelfde. Nooduitgangen waren dicht, te veel mensen waren binnen. Cafébazen vinden pils verkopen kennelijk belangrijker dan een nooduitgang.'

Het toezicht op brandveiligheid is in handen van de gemeenten en de regionale brandweer. Een uitgaansgelegenheid moet een bouwvergunning hebben waarin ook brandveiligheidsvoorschriften staan. Daarna moet elke zaak een gebruiksvergunning aanvragen, waarin regels zijn opgenomen over het aantal bezoekers, nooduitgangen, brandwerende stoffering en versiering.

In principe wordt elk café elk jaar gecontroleerd. In Amsterdam zelfs elk kwartaal, aldus een woordvoerder van de Amsterdamse brandweer. Cafés die hun zaken niet op orde hebben, kunnen door de burgemeester worden gesloten.

Dat komt overigens zelden of nooit voor. Wel verboden de burgemeesters van Almere en Groningen in 1999 twee muziekfestivals, omdat de veiligheid van de bezoekers niet goed geregeld was.

Branchevereniging Horeca Nederland bestrijdt dat discotheken onveilig zijn. 'De suggestie dat de horeca lichtzinnig zou omgaan met veiligheid bestrijden wij ten zeerste. De horeca is absoluut veilig.'

Horeca Nederland heeft een veiligheids checklist op internet staan en organiseert trainingen die volgens woordvoerder Groenewegen door duizenden horecamensen worden bezocht.

Afgelopen jaren is in diverse cafés en discotheken brand uitgebroken. Daarbij vielen geen doden. De meest voorkomende oorzaken waren kortsluiting en vooral brandstichting. De Amsterdamse discotheek Roxy, in het centrum van de stad, brandde anderhalf jaar geleden af door vuurwerk.

Gemeenten en brandweer dienen te controleren, maar uiteindelijk is de uitbater verantwoordeijk, aldus Hagen van het Nibra.

Hoe vaak je ook controleert, veiligheid is een relatief begrip, zegt brandweercommandant Scheffer. 'Een controle is een momentopname. Je bent nog niet weg of ze kunnen het alweer terugzetten. En wat is veilig? Met veel mensen op één plek blijft het altijd gevaarlijk.'