Zo kocht de 'blauwe baas' de ondernemingsraad

Het is december 2015 als twaalf mensen met verbaasde gezichten uit hun auto stappen. Het zijn leden van de Centrale Ondernemingsraad (COR) van de Nationale Politie en hun partners.

De leden hebben een moeilijke tijd achter de rug: hun project 'De Hark Voorbij', een methode om medezeggenschap op de werkvloer te organiseren, ligt onder vuur binnen de politie. Het is een project dat voorzitter Frank G. nauw aan het hart ligt. Hij is ervan overtuigd dat 'De Hark Voorbij' de toekomst heeft, dat 'organiseren op basis van vakmanschap, verbinding en vertrouwen en vanuit inspiratie' dé manier is om een goed functionerende Nationale Politie met 65 duizend medewerkers neer te zetten.

Niet iedereen vindt deze wijze van medezeggenschap kritisch genoeg en de emoties zijn hoog opgelopen. De vier leden die zich inzetten voor 'De Hark Voorbij' hebben daarom wel een extraatje verdiend, vindt G. (55), een voormalige wijkagent uit Amsterdam die zichzelf via de lokale medezeggenschap heeft opgewerkt tot het gezicht van de Centrale Ondernemingsraad namens 65 duizend agenten. G., een beer van een vent met wit stekeltjeshaar, heeft boekingsbureau De Jong uit Almere gevraagd een evenement te organiseren. Hij heeft ook zijn vrouw Brenda uitgenodigd, net als Paul Bos - een parttime-boer die tevens in te huren is voor communicatieadvies, en die uitgroeide tot persoonlijk adviseur van de voorzitter.

Budget van het verrassingsfeest: 12.000 euro - zo'n 2.000 euro per stel. Locatie: het Amsterdamse Amstel Hotel.

Niet dat de aanwezigen wisten dat het daar zou zijn, zegt een van hen achteraf. Het evenementenbureau had alleen een adres doorgegeven. Pas als de COR-leden uit de auto stappen, ontdekken ze dat ze zijn uitgenodigd in een van de duurste hotels van het land voor een diner en een overnachting. En dat het feest wordt opgeluisterd met Hollandse hits door een Almeerse volkszanger.

Kan dit wel?, vragen enkele leden zich af. Ook binnen het dagelijks bestuur van de medezeggenschapsraad leeft twijfel. Toenmalig korpschef Gerard Bouman heeft gezegd dat Frank G. goed voor zijn mensen moet zorgen. Maar naar het Amstelhotel van belastinggeld in tijden dat de politie kampt met miljoenentekorten en dienders op het Malieveld demonstreren voor een beter salaris?

Nee, dat gaat enkelen, onder wie plaatsvervangend korpschef Ruud Bik, te ver. Nadat er vragen over worden gesteld zegt G. toe dat hij de kosten gedeeltelijk uit eigen zak zal terugbetalen.

Teambuilding-uitjes

Een half jaar later, afgelopen dinsdagochtend 21 juni 2016, maakt Frank G. bekend dat hij zijn functie als COR-voorzitter neerlegt. Op dringend advies van zijn leden houdt hij de eer aan zichzelf. Anders zullen ze het vertrouwen in hem opzeggen en dreigt een afzettingsprocedure, zo heeft een delegatie hem kort daarvoor meegedeeld.

Twee weken eerder moest G. zich al melden bij de nieuwe korpschef, Erik Akerboom. COR-leden hebben bij de nieuwe stafchef politie, Erik de Vries, geklaagd over te kwistige uitgaven door het bestuur. Uit een voorlopig onderzoek van De Vries blijkt dat G. niet alle uitgaven van onder meer de creditcard kan verantwoorden. Rekeningen ontbreken, de begroting dreigt te worden overschreden. Korpschef Akerboom stelt een onderzoek in door het bureau VIK, Veiligheid, Integriteit en Klachten. En hij oefent druk uit op G. om - dan nog tijdelijk - zijn functie neer te leggen. Het is niet eerder vertoond: een werkgever die de integriteit van zijn eigen medezeggenschap in twijfel trekt. Hoe kon dat gebeuren?

Volgens een bron dicht bij het onderzoek blijkt uit de eerste onderzoeksresultaten dat de onderbouwing voor 'een aanzienlijk bedrag' ontbreekt omdat globale rekeningen niet worden gespecificeerd. En dat er royaal is gefeest.

Zo is er eind december een diner in cruisehotel SS Rotterdam voor het zevenkoppige dagelijks bestuur. De mannen mogen hun echtgenotes meenemen en blijven slapen. De volgende ochtend krijgen ze een rondleiding en een kookworkshop. Totale kosten: 7.000 euro - zo'n 1.000 euro per bestuurder. Eerder, in januari 2015, spendeert datzelfde bestuur 5.000 euro tijdens een benefietavond met rapper Ali B. Voor de kinderafdeling van het ziekenhuis in G.'s woonplaats Almere worden onder meer 'activiteiten' geveild, zoals een barbecue voor twintig personen en een golfclinic. Leuk, oordeelt G. die avond, die activiteiten 'kopen' we en geven we als teambuilding-uitjes aan de COR-commissies. Want het versterken van de onderlinge band vindt de voorzitter van de nog jonge raad belangrijk.

Ook op de inhuur van externe partijen wordt niet beknibbeld: in 2015 zou daar ruim een miljoen aan zijn besteed, variërend van juridisch, management- en accountantsadvies tot de inhuur van een imagocoach voor Frank G. en vicevoorzitter Bert Siemeling.

Datzelfde jaar wordt bovendien voor meer dan een ton uitgegeven in watersportaccommodatie Boathouse in Almere. Het prijzige restaurant aan de oever van de Noorderplassen is uitgeroepen tot vergaderplek. Volgens betrokkenen was dat met toestemming van de korpsleiding. Voormalig korpschef Bouman laat weten dat de COR-leden daar al vergaderden toen hij kennis met hen maakte. Het officiële beleid is dat in principe wordt vergaderd op een locatie van het korps.

In 2015 gaan drie COR-bestuurders naar Curaçao om daar een tweedaagse training te verzorgen voor de medezeggenschap van het lokale rechercheteam. Voorzitter G. neemt, net als de overige leden, zijn vrouw mee. De partners reizen op eigen kosten, dus daarin ziet G. geen probleem. Overheidsregels schrijven echter voor dat het meenemen van een partner op dienstreis niet is toegestaan.

Dit voorjaar reist G. wederom naar Curaçao, en neemt hij zijn echtgenote Brenda, zijn secretaresse Loni Lammers en diens partner mee. Critici schuiven deze reizen als snoepreisjes op de berg belastend materiaal tegen de voorzitter: zij vinden dat G. Zonnekoning-gedrag vertoont. 'Dit riekt', zegt een van hen. G. ziet dat anders: hij vindt zichzelf een slachtoffer van een machtsstrijd tussen de vakbonden en de COR, die een erfenis uit het verleden is.

'Meebewegen'

Sinds 1 januari 2013 probeert de nieuwe, landelijke korpschef Gerard Bouman één korps te smeden uit 26 onafhankelijke, eigenwijze korpsen. Het is de grootste reorganisatie in de publieke sector ooit en het gaat vanaf het begin moeizaam.

Tot die tijd zijn alleen de politievakbonden en het ministerie van Veiligheid en Justitie centraal georganiseerd, en overleggen de bonden en directeur-generaal Sandor Gaastra onderling over medezeggenschapszaken als arbeidsomstandigheden voor de politie. Dat overleg is vastgelegd in een Algemene Maatregel van Bestuur. De ondernemingsraden van de 26 lokale politiekorpsen tellen in Den Haag niet mee.

Met de oprichting van een landelijk politiebestel moet er ook een Centrale Ondernemingsraad komen. Ineens zitten er vier partijen aan tafel: korpsleiding, ministerie, vakbonden en COR. Een mission impossible, oordelen velen. Het verwijt aan de vakbonden luidt dat ze alles tot drie decimalen achter de komma willen uitonderhandelen, en zo de besluitvorming vertragen en verstikken. De Centrale Ondernemingsraad wordt kennisgebrek verweten, en dat hij te veel bij korpschef Bouman op schoot zit. Het dagelijks bestuur - benoemd zonder verkiezingen, hoewel een OR-lid zich destijds kandidaat wilde stellen voor het voorzitterschap - is bij de oprichting door Bouman toebedeeld met zeven volledig vrijgestelde bestuurders, laptops, telefoons, auto's en een jaarbudget van 1,4 miljoen euro. Om gemiste onregelmatigheidstoeslagen te compenseren krijgen zij 6 tot 11 procent extra salaris.

De politietop oordeelt dat dit gerechtvaardigd is: de nieuwe raad moet op campagneachtige wijze groot gemaakt worden. Critici hebben het gevoel dat de raad wordt vertroeteld om alle besluiten over de nieuwe Nationale Politie probleemloos te kunnen doorvoeren, en zo de macht van de vakbonden te breken. Korpschef Bouman overlegt steeds minder met de kritische vakbonden en steeds meer met de 'meebewegende' COR-voorzitter, Frank G.. Samen hebben ze zelfs symbolisch, in een kistje, de Wet op de Ondernemingsraden begraven, waarin alle plichten van de medezeggenschap zijn vastgelegd. Bouman en G. geloven niet in wetten en regels, zij lossen alle reorganisatieproblemen samen zo goed mogelijk op, spreken zij af.

Ondertussen verslechtert de sfeer tussen bonden, raad en korpschef Bouman. Er moeten mediators aan te pas komen om de machtsstrijd te beslechten. Dat mislukt. Een lid van de Raad van State, Hans Borstlap, is aangesteld om de inefficiëntie van het vierpartijenoverleg te onderzoeken. In augustus komt hij met een conclusie wie voortaan waarover onderhandelt, met wie, en waarom.

'Maatje'

Het is donderdag 21 januari 2016. De Ridderzaal in Den Haag is gevuld met hoogwaardigheidsbekleders. Gerard Bouman neemt afscheid: de eerste korpschef van de Nationale Politie maakt zijn termijn van zes jaar na alle kritiek niet vol. G. moet ook een verhaal houden. De voormalige wijkagent heeft flink geoefend, met behulp van een imagocoach, die hem en zijn vicevoorzitter ook kleur- en kledingadvies geeft. Directe aanleiding is een optreden enkele maanden eerder in Nieuwsuur. Het gezicht van de COR werd nadien bekritiseerd - vanwege zijn pak. De kleur en het model zouden niet goed zijn geweest. Hij mocht ook wel wat minder nors kijken, aldus de coach.

De vakbonden zien met opgetrokken wenkbrauwen G. en zijn vicevoorzitter in chique pakken verschijnen op Boumans afscheid. Wat is er mis met het politieuniform voor de vertegenwoordiger van alle agenten? De kritiek wordt nog groter als blijkt dat die pakken op de rekening van de COR zijn beland.

Die dag wordt opnieuw duidelijk dat de korpschef en de voorzitter het erg goed met elkaar kunnen vinden. G. noemt Bouman publiekelijk 'zijn maatje', iemand met een 'voorbeeldfunctie', 'een bijzondere leermeester'. Critici stellen dat iemand in die functie gepaste afstand moet bewaren, de werkgever altijd zakelijk en kritisch moet bejegenen om de belangen van de medewerkers te bewaken. G. is van een andere school: hij gelooft in 'vertrouwen' en 'samenwerken', wil een 'meedenker' zijn, zegt hij in een interview in het jongste Tijdschrift voor de Politie.

Promotie

Dat samenwerken en meedenken gaat velen al heel lang te ver. Politiewetenschapper Cyrille Fijnaut is de eerste die het algeheel gevoelen publiekelijk uitspreekt. Eind december staat hij in zalencentrum De Schakel in Nijkerk op de algemene ledenvergadering van de politiebond ACP voor honderden agenten. Enkele dagen daarvoor heeft Frank G. in het actualiteitenprogramma Nieuwsuur de schuld van alle problemen bij de Nationale Politie bij het ministerie van Veiligheid en Justitie neergelegd. Fijnaut vindt juist dat korpschef Bouman dictatoriaal gedrag te verwijten valt. 'Ik heb sterk het gevoel dat we te maken hebben met een medezeggenschapsvoorzitter die lijdt aan het stockholmsyndroom', spreekt Fijnaut tot de zaal, verwijzend naar gegijzelden die sympathie hebben voor hun gijzelaar.

De zaal bulderlacht en applaudisseert. Daar ligt de kiem voor de latere verwijten van COR-leden die lid zijn van een vakbond: 'Bouman heeft de COR gekocht', heet het vanaf dan.

Dat gevoel wordt versterkt als blijkt dat Bouman tijdens zijn laatste vergadering met de raad G. naar voren vraagt. De 'Blauwe Baas' zegt tegen G.: 'Ik wil je bedanken.' Hij spreekt lovende woorden over de voorzitter en bevordert hem naar schaal 11, die is voorbehouden aan de functie van hoofdinspecteur. Een royale promotie.

Sommige aanwezigen kijken verbaasd: moet de COR-voorzitter dat willen, zo'n gebaar van de werkgever? De vakbonden benaderen het hoofd personeelszaken, dat zegt dat van een hoofdinspecteurschap geen sprake kan zijn. Maar schaal 11? Die mag G. houden.

Enkele kaderleden dringen er bij hem op aan dat hij de hele promotie weigert. Nee, zegt G. 'Ik heb hard gewerkt, ik heb dit gewoon verdiend.'

Deze reconstructie kwam tot stand na inzage in vertrouwelijke documenten en gesprekken met vijftien betrokkenen. Zij willen alleen anoniem hun verhaal doen zolang het onderzoek nog loopt.