Zij staan achter de illegalen in Amsterdam
Marjan, Petra, Joyce en dokter Co steunen de strijd van een groep illegalen in Amsterdam. Vrijdag boekten ze een overwinning: de gemeente mag de Vluchtgarage nog niet ontruimen.
Marjan, Petra, Joyce, dokter Co. De namen worden met warmte uitgesproken in het Vluchtgebouw en de Vluchtgarage, de gekraakte panden in Amsterdam waar zo'n tweehonderd actievoerende asielzoekers al ruim een jaar verblijven. Marjan, die de financiën regelt en de woordvoering doet. Petra, die op en neer rijdt naar Ede met zakken vol was. Joyce, die helpt bij het contact met advocaten. Dokter Co, bijna 80, die nog bijna dagelijks spreekuur houdt voor zieke illegalen die moeilijk in de gewone gezondheidszorg terechtkunnen.
Ze zijn supporters, zoals ze zichzelf noemen, die al tweeënhalf jaar schouder aan schouder strijden met de vluchtelingen van de groep We are here. Met een los-vaste club van zo'n vijftig tot zeventig mensen steunen Marjan Sax, Petra Tensen, Joyce van Dijk en Co van Melle de strijd die van een groep illegalen in Amsterdam. Ze vragen luid en duidelijk aandacht voor de onmogelijke situatie waarin ze zeggen te verkeren: hun asielaanvraag is afgewezen, maar ze kunnen of durven niet terug. Hun land wil hen niet terugnemen, er heerst chaos door conflicten, er dreigt persoonlijk gevaar.
Een taaie strijd, maar vrijdag oordeelde de Amsterdamse rechtbank in kort geding dat het inhumaan is de bewoners van de Vluchtgarage in de winter uit het pand te zetten: de nachtopvang die de gemeente Amsterdam biedt, is in dit jaargetijde onvoldoende. Hun advocaat ziet het er van komen dat er uiteindelijk ook dagopvang komt. Dat zou het beleid van staatssecretaris Teeven opnieuw een gevoelige klap geven. De bewoners van de Vluchtgarage zijn opgelucht: ze blijven bij elkaar en zichtbaar, ze lopen niet het risico gearresteerd te worden.
Martin Luther King
Ja, erkennen Sax (67), Tensen (27), Van Dijk (34) en Van Melle (78) volmondig, ze zijn activisten. Sax: 'Dat was Martin Luther King ook. Moet je eens kijken wat die allemaal heeft bereikt.' Alle vier worden ze gedreven door woede over het asielbeleid, dat ze onrechtvaardig vinden en in strijd met de mensenrechten, zoals ook Amnesty International en de Verenigde Naties stellen. We are here kost hun tientallen uren per week.
En nee, zeggen ze, het gaat er niet om iedereen koste wat kost in Nederland te houden. 'We hebben ook afscheidsfeesten gehouden voor mensen die terug konden', zegt Tensen. 'Er is geen groepsdruk', zegt Van Dijk. 'Het zijn de mensen zelf die als groep het probleem willen uitleggen en willen overleven.'
De gepensioneerde arts Co van Melle was er als eerste bij, begin september 2012 in de tuin van de Protestantse Diaconie in Amsterdam. Enkele asielzoekers hadden er hun toevlucht gezocht; Van Melle spande er een zeil waaronder ze konden slapen. Zo begon We are here: binnen een paar maanden kampeerden zo'n honderd asielzoekers in tenten in Amsterdam-Osdorp. Nadat het kamp in opdracht van de gemeente werd opgebroken, begon een tocht langs kraakpanden. Er zijn vier locaties over: de Vluchtgarage, het Vluchtgebouw (een voormalig kantoor) in Amsterdam-West, een flat in de Bijlmer en het voormalige bejaardentehuis de Wittenberg.
Van Melle is al zijn hele leven een man van de daad. Samen met priester-actievoerder Kees Koning ging hij eind jaren tachtig op vliegbasis Volkel met bijlen jachtbommenwerpers te lijf die aan het Turkse leger zouden worden overgedragen. Al jaren houdt hij gratis spreekuur voor daklozen en onverzekerden. De Joodse ouders van Marjan Sax vluchtten voor Hitler uit Duitsland. Ze verbindt die afkomst met het heden. Met geld uit haar erfenis stichtte ze Mama Cash, een internationaal financieringsfonds voor vrouwenrechten. Sinds 1998 is ze betrokken bij Vrouwen Tegen Uitzetting.
Joyce van Dijk steunt sinds haar 19de mensen zonder papieren: 'Het idee bestaat dat Nederland een geciviliseerd en rechtvaardig land is, maar de politiek tegenover asielzoekers is verre van netjes.' Ze werft buddy's, vrijwilligers die een asielzoeker helpen met procedurele kwesties. 'Zonder juridische ondersteuning red je het echt niet tegen de Immigratie- en Naturalisatiedienst.'
Ook Petra Tensen heeft al vaak bij de detentiecentra geprotesteerd, waar afgewezen asielzoekers vaak maanden worden opgesloten. Minstens de helft kan niet worden uitgezet en belandt dan, vaak voor de zoveelste keer, op straat. 'Er zijn heel wat mensen bij We are here die maanden, soms jaren, in detentie zaten en uiteindelijk wel een verblijfsvergunning krijgen. Het laat zien hoe onzorgvuldig de besluitvorming soms is.'
Barmhartigheid
Vergaderen doen de supporters weinig, ze mailen als er iets moet gebeuren. Wie het oppakt, pakt het op. Sax spreekt van een 'quasidemocratische structuur' van mensen die het ideologisch en strategisch volkomen oneens kunnen zijn. Sommige supporters willen niet aan politiek doen, maar helpen uit barmhartigheid. Anderen vallen waar het maar kan het beleid van staatssecretaris Teeven aan.
Vanaf het begin van We are here was de vraag: wie leidt nu eigenlijk de actie? Wie stuurt en wie steunt? Bedachten de asielzoekers zelf dat een tentenkamp een goed pressiemiddel was? Of werden ze op sleeptouw genomen door asielactivisten? 'In Ter Apel waren al een jaar eerder tentenkampen. De groep in Amsterdam kende die actie', zegt Sax. 'Zij bepalen wat er gebeurt. Wie jaren in de illegaliteit overleeft, is slim, die valt niet te sturen. De rol van de supporters is groot, maar dienend.'
Sax heeft de financiën onder haar hoede. Per week is er 10 euro nodig per vluchteling, voor voedsel, voor reisgeld naar ambassades in Brussel, voor beltegoed, gas en elektra. Ze moet per jaar bijna 100.000 euro 'binnenhalen'. De Protestantse Diaconie in Amsterdam draagt een groot deel van de kosten voor de asielzoekers in de flat in Zuidoost en in de Wittenberg. Op de Facebookpagina van We are here staan oproepen, zoals voor afsluitbare kratten vanwege een muizenplaag in de Vluchtgarage. Een dag later waren er zestig binnen.
'Activistisch'
Met het project Vluchthaven, waarin de asielzoekers zes maanden lang 'op adem' konden komen, probeerde de Amsterdamse burgemeester Van der Laan eerder zo veel mogelijk uitgeprocedeerden te helpen. 'Activistische vrijwilligers' schiepen volgens hem valse hoop. In plaats van de asielzoekers op individuele basis te helpen, ook als dat terugkeer zou betekenen, zou er 'groepsdruk' zijn uitgeoefend om niet op het hulpaanbod van de gemeente in te gaan. Met nachtopvang in de vorm van 'bed, bad en brood' kwam Amsterdam tegemoet aan een uitspraak van het Europees Comité voor Sociale Rechten. Het ECSR oordeelde dat het onthouden van voedsel, water, onderdak en kleding aan uitgeprocedeerden een schending is van het Europees Sociaal Handvest.
De Amsterdamse ambtenaar Simon Bontekoning zei op persoonlijke titel in NRC Handelsblad ervan overtuigd te zijn dat veel asielzoekers van We are here feitelijk economische migranten zijn. Volgens hem zet de komst van grote groepen migranten het draagvlak bij de bevolking onder druk. Volgens de supporters komen veel vluchtelingen uit oorlogsgebieden als Somalië, Soedan, Ethiopië en Eritrea. 'Ze kúnnen niet terug, dat is het werkelijke probleem', zegt Sax.
Ook al is er sprake van economische migratie, de vier supporters veroordelen dat niet. Joyce van Dijk is aanhangster van de No Border-beweging: geen grenzen, geen naties, geen deportaties. 'Als ik vrij mag reizen, moet iedereen dat toch mogen.' Van Melle: 'Een economische migrant is ook een vluchteling op zoek naar een betere toekomst. Lampedusa is overal. De komst van asielzoekers is een van de grootste problemen van Europa, maar we denken er niet goed over na.'
