Ziekenhuizen stellen noodgedwongen hart- en kankeroperaties uit door volstromende ic’s

Dit blijkt uit een rondgang langs ziekenhuizen en ic-hoofden. Er liggen nu bijna achthonderd coronapatiënten op de ic’s, het hoogste aantal sinds de eerste golf. Daar komen de honderden reguliere ic-patiënten nog bij. Vrijdag besloot het Landelijk Netwerk Acute Zorg het totale aantal ic-bedden verder te willen opschalen, van 1.450 naar 1.550, vanwege een tekort in alle regio’s.

Dat gaat ten koste van de andere zorg. Tot nu toe stelden ziekenhuizen vooral operaties uit voor medische problemen die geen acuut gezondheidsgevaar vormen voor de patiënt, zoals knie- en heupoperaties. Vervelend genoeg, zegt Diederik Gommers, ic-arts en voorman van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care. Maanden langer door moeten met een slechte heup betekent maanden langer leven met pijn.

‘Maar van operaties die je eigenlijk niet langer dan zes weken kunt uitstellen, zoals openhartoperaties of sommige kankerbehandelingen, hadden we gezegd: die willen we niet afschalen. We zitten nu op het punt dat we dat niet meer kunnen waarmaken.’

Klasse-3-zorg

Onder meer het Radboudumc in Nijmegen schaalt deze zogeheten klasse-3-zorg al noodgedwongen af. ‘De operationele teams kijken elke ochtend wat er wél kan, of er ruimte is op de ic voor een geopereerde’, aldus een woordvoerder. ‘Maar ze moeten ook kijken naar wat er niet kan.’

In UMC Amsterdam is de situatie vergelijkbaar, zegt Armand Girbes, hoofd van de intensive care. Operaties worden uitgesteld, ic-verpleegkundigen moeten hun aandacht over steeds meer patiënten verdelen. ‘We gaan elke keer een stapje verder, terwijl je eigenlijk denkt: dat kan niet.’

De kern van het probleem is niet het beschikbare aantal bedden voor de ic’s. Ook beademings- en monitoringsapparatuur is ruim voorhanden, zegt Diederik Gommers. Er is simpelweg een gebrek aan personeel.

Ziekteverzuim

Dit heeft onder meer te maken met het hoge ziekteverzuim. Een deel van de zorgmedewerkers is uitgevallen doordat ze zelf covid-19 hebben opgelopen en daarvan nog niet zijn hersteld.

Maar er is ook veel sprake van oververmoeidheid en psychische problemen, klinkt het uit de ziekenhuizen. Artsen moeten meer patiënten tegelijkertijd behandelen dan gebruikelijk en verpleegkundigen die normaal op plekken staan waar ze zelden mensen zien sterven, worden op de ic gezet. ‘De rek is eruit’, zegt Gommers. ‘In sommige ziekenhuizen ligt het verzuim boven de 10 procent.’

‘Er zijn verpleegkundigen die sinds de zomervakantie nog maar een paar dagen vrij zijn geweest. Of die de afgelopen weken extreem veel nachtdiensten draaiden’, schetst Peter de Jager, ic-hoofd van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Ook hier wordt de klasse-3-zorg inmiddels afgeschaald.

De sfeer tussen de collega’s is verder goed, benadrukt hij. ‘Maar het is een uitputtingsslag aan het worden. Wanneer komt het einde nou in zicht?’

Professionele hulp

Hier wreekt zich het emotionele gewicht van werken op de ic’s, onder hogere druk dan normaal. Medewerkers slapen slecht en kunnen zich slecht concentreren, hoort Girbes van UMC Amsterdam. De universiteit schakelde vanaf het begin professionele hulp in, vertelt hij, onder wie een psycholoog die nabestaanden bijstond na de MH17-ramp. ‘Die weet van wanten met trauma-opvang. Maar het heeft niet kunnen voorkomen dat er mensen zijn uitgevallen.’

Daar komt bij dat binnen de ziekenhuizen onrust is omdat nog maar een klein deel van het zorgpersoneel is ingeënt, zegt een onder meer de woordvoerder van ziekenhuis Bernhoven in Uden.

Op zaterdag publiceerden de zorgorganisaties een oproep aan het kabinet om een groter deel van de beschikbare vaccins te gebruiken voor het zorgpersoneel. Volgens de oproep is 17 procent van de zorgmedewerkers die directe patiëntenzorg bieden in de ziekenhuizen gevaccineerd.

Het personeel op de ic’s en de verpleegafdelingen met covidpatiënten heeft veelal een prik gehad. ‘Maar de cardioloog die wordt opgeroepen voor een reanimatie, kan ook in contact komen met een covidpatiënt’, zegt de woordvoerder van Bernhoven. ‘We moeten steeds aan iedereen uitleggen wie wanneer aan de beurt is. Dat komt er nog eens bij: hoe houden we het personeel bij elkaar om de klus te klaren?’ Zaterdagavond werd bekend dat het kabinet versneld 35 duizend Janssen-vaccins vrijmaakt voor het ziekenhuispersoneel.

Code zwart

Het is nu zaak dat het aantal ic-patiënten gaat dalen, zegt Diederik Gommers. Hij denkt dat 1.600 bedden het absolute maximum is. ‘Die 1.550 waar we nu heen moeten, komt daar gevaarlijk bij in de buurt.’ Als er toch meer bedden nodig blijken, dreigt volgens hem code zwart; een gebrek aan ic-bedden. Dan moeten harde keuzes worden gemaakt over voor wie wel en voor wie geen plek is op de ic.

Hij wil hierbij benadrukken hoe belangrijk hij het perspectief voor de rest van de samenleving vindt. De experimenten met sneltesten om te kijken of je daarmee veilig activiteiten kunt organiseren, juicht hij van harte toe. ‘Zolang het maar niet leidt tot een toename aan besmettingen. Mensen moeten niet het idee krijgen dat het nu allemaal goed gaat. Binnen de muren van de ziekenhuizen hebben we het nog nooit zo zwaar gehad.’