Ziekenhuisbaas: ‘Tweede golf is nijpender en zorgwekkender dan eerste golf’

‘De situatie is voor de ziekenhuizen op dit moment nijpender en zorgwekkender dan tijdens de eerste golf van coronabesmettingen in het voorjaar’, aldus Berden, bestuursvoorzitter van het Elisabeth-TweeStedenziekenhuis (ETZ) in Tilburg. In het ETZ werd eind februari de eerste coronapatiënt van Nederland binnengebracht. Na ‘patiënt nul’ liep het aantal besmettingen vooral in Brabant en later ook in omliggende provincies razendsnel op.

‘We hebben ons weliswaar beter kunnen voorbereiden. Maar de tweede golf komt sneller en heftiger dan gehoopt. En door meerdere factoren is de situatie voor de zorg nu kritischer dan destijds.’

‘De vorige keer bleef het vooral beperkt tot Brabant, Limburg en Zuid-Holland’, aldus Berden, die tevens voorzitter is van het Regionaal Overleg Acute Zorg in Brabant. ‘Toen het ons echt over de schoenen ging lopen, konden we patiënten uitplaatsen naar andere regio’s. Dat is nu veel moeilijker. De tweede golf spoelt over heel Nederland en trekt van west naar oost.’

De Brabantse ziekenhuizen hebben inmiddels enkele tientallen patiënten uit ziekenhuizen in de Randstad overgenomen. Maar als het aantal besmettingen ook in Brabant pijlsnel blijft oplopen, zal die behulpzaamheid waarschijnlijk spoedig en noodgedwongen moeten worden verminderd.

Problemen in de zorg

Een tweede factor: het zal dit keer minder ‘alle hens aan dek’ kunnen zijn in de ziekenhuizen. Veel zorgmedewerkers zitten zelf al thuis wegens corona, omdat ze positief zijn getest of in afwachting zijn van een test. De thuis- en verpleeghuiszorg kampt met dezelfde personele problemen, waardoor ook de doorstroming van patiënten vanuit de ziekenhuizen naar verpleeghuizen of thuiszorg tegenvalt.

Daarnaast heeft het zorgpersoneel nog veel last van de naweeën van de eerste golf. Sommigen zijn nog letterlijk bekaf van die tropenmaanden, anderen zitten nog vol twijfels en onzekerheden over de ongekende crisis die over hen heen spoelde: in wat voor bizarre situatie ben ik terechtgekomen, heb ik het wel goed gedaan?

‘We hebben veel jonge mensen naar het front gestuurd’, zegt Berden. ‘Een arts-assistent die in zijn eerste diensten vier mensen zag overlijden. Dat is heel ingrijpend. Zorgmedewerkers zeggen al snel: ik heb dit vak niet voor niets gekozen. Als ze moeten, dan gaan ze ervoor. Maar ik bespeur ook meer terughoudendheid en angst: wat houd ik er zelf aan over? De weerbaarheid van het ziekenhuispersoneel is lager. Alle hens aan dek zal beduidend moeilijker worden tijdens de tweede golf.’

Achterstand niet ingelopen

Een derde factor: het zal niet meer ‘alle ballen op corona’ zijn. ‘We hebben in het voorjaar onvoorstelbaar veel reguliere zorg moeten uitstellen – dan heb je het over honderdduizenden patiënten die niet behandeld of gediagnosticeerd werden’, verzucht Berden. ‘Die achterstand is nog steeds niet ingelopen; dat geeft al een extra druk op de zorg. Bovendien willen we niet nog een keer tegen mensen met borst- of keelkanker zeggen: jullie moeten even wachten, want coronapatiënten krijgen voorrang. De balans tussen corona en niet-corona wordt veel kritischer beoordeeld.’

De norm is om maximaal 20 procent van de reguliere zorg af te schalen om plaats te maken voor coronapatiënten, vertelt Berden. Maar in het westen van Nederland zijn al ziekenhuizen die 30 tot 40 procent zijn afgeschaald, of daar vannacht zelfs overheen zijn gegaan. ‘We gaan in de richting van 60 procent reguliere zorg. De spanning neemt toe, ook tussen artsen, over die balans tussen reguliere en coronazorg. We zien in huis stevige discussies tussen behandelaars van coronapatiënten en behandelaars van patiënten met andere klachten. Een groeiend aantal artsen wil corona niet zomaar voorrang geven. Die norm van 80 procent reguliere zorg vinden we belangrijk. Want er is in de eerste golf al zoveel achterstand opgelopen.’

Daarom begrijpt de Tilburgse ziekenhuisbaas eigenlijk niet waarom veel Nederlanders zich zo slecht aan de coronamaatregelen houden. Hij ziet met lede ogen de drukte aan op straat en in de winkels, al die klanten zonder mondkapjes in de supermarkten. Van buitenlandse collega’s krijgt hij eveneens veel verbaasde reacties over de burgerlijke ongehoorzaamheid in Nederland. ‘Er is hier zoveel weerstand tegen simpele maatregelen’, constateert Berden. ‘Het lijkt wel of het hier niet wordt opgepakt, en men elke maatregel ten koste vindt gaan van het eigen persoonlijk leven. In het buitenland is men gehoorzamer en worden de regels beter gevolgd.’

Drie basisregels

Hij is als zorgbaas blij met de verscherpte maatregelen van het kabinet. Maar ze hadden eigenlijk niet eens gehoeven, onderstreept hij. ‘We kunnen er heel lang en moeilijk over doen, maar als we ons gedrag gewoon aanpassen en ons aan de drie basisregels houden – handen wassen, afstand houden en drukte vermijden – dan komt het wel goed. Zo is het bij de eerste golf ook goed gekomen. Maar als de tweede golf zo doorgaat, dan moeten we in de ziekenhuizen straks ongemakkelijke keuzes gaan maken. Ik vind dat de individuele burger maar eens achter zijn oren moet krabben: wil ik dit wel op mijn geweten hebben?’

Want bij dreigende capaciteitsproblemen in ziekenhuizen komt opnieuw ‘het gevoelige thema van schaarste en triage’ aan de orde. Daarover ontwikkelen de Federatie Medische Specialisten (FMS) en artsenfederatie KNMG nu richtlijnen: wat te doen bij schaarste van capaciteit, welke keuzes moeten dan gemaakt worden. Berden: ‘Want je wilt een individuele arts aan de poort niet opzadelen met dat vreselijke dilemma: wie kan nog wel en wie niet behandeld worden?’