Zeven weken na verkiezingen dreigt Netanyahu met nieuwe verkiezingen

Likoed, de partij van Netanyahu, onderhandelt al weken met een aantal rechtse en ultraorthodoxe partijen. Het overleg zit muurvast. Zijn vorige minister van Defensie, Avigdor Lieberman, wil per se een wet doorvoeren waardoor ultra-orthodoxe jongeren ook in dienst moeten. De drie ultraorthodoxe partijen die Netanyahu nodig heeft om een meerderheid in het parlement te krijgen, weigeren hierin mee te gaan.

Volgens de Israëlische wet moet er woensdag – 42 dagen na de verkiezingen – een regering zijn gevormd, en als dat niet is gelukt, kan de president iemand anders aanwijzen om te formeren. Dat is voor Netanyahu onverteerbaar: hij wordt deze zomer de langstzittende premier die het land ooit gekend heeft, en daar laat hij niemand tussenkomen. Bovendien heeft hij haast. Er lopen drie aanklachten wegens mogelijke corruptie tegen de premier, en in oktober vindt hierover een hoorzitting plaats. Als het Netanyahu niet lukt om voor die tijd een wet aangenomen te krijgen die hem immuniteit verschaft, is de kans groot dat hij daarna voor de rechter moet verschijnen.

Hard spel

Het spel wordt hard gespeeld: maandagavond heeft Likoed een motie ingediend om de Knesset opnieuw te ontbinden. Deze is aangenomen, maar er moet in totaal drie keer over gestemd worden, waarvan de laatste keer op woensdag zal zijn. Daarna zijn nieuwe verkiezingen een feit.

‘Ik doe mijn uiterste best om zinloze verkiezingen te voorkomen die het land miljoenen zullen kosten’, zei Netanyahu maandagavond op televisie. ‘Het is niet nodig ons land voor nog een half jaar te verlammen. Het dispuut waar het om draait, is puur cosmetisch. Je houdt geen verkiezingen over cosmetische zaken.’

‘Dit gaat helemaal niet over cosmetische aanpassingen’, twitterde Lieberman dezelfde avond. ‘Het gaat om een kniebuiging voor de ultraorthodoxen.’

De kwestie ligt al langer gevoelig. Sinds de oprichting van de staat Israël zijn ultraorthodoxen vrijgesteld van de dienstplicht, zodat zij hun leven kunnen wijden aan de studie van de heilige boeken. Vroeger ging het om enkele honderden mensen, maar nu zijn het er tienduizenden, en voor veel Israëliërs is dat onacceptabel.

De ultraorthodoxe partijen verzetten zich echter met hand en tand tegen een nieuwe wet. De gemeenschap vormt weliswaar een kleine groep – 12 procent van de Israëlische bevolking – maar hun invloed is groot. ‘Als je deze partijen bij een paar kwesties die belangrijk voor hun zijn, hun zin geeft, ben je verzekerd van hun steun op andere punten’, zei Lee Cahaner, onderzoeker bij het Israel Democracy Institute in Jeruzalem eerder tegen de Volkskrant. ‘In de praktijk komt er geen enkele wet door zonder hun steun.’

De 60-jarige Avigdor Lieberman, die in zijn geboorteland Moldavië uitsmijter was, heeft zijn tanden in de kwestie gezet. De man is een felle nationalist, die bekend staat om zijn boude uitspraken, en die Israëlische Arabieren als vijfde colonne beschouwt. Tegelijkertijd staat hij vierkant achter zijn seculiere agenda. Het valt zeer goed bij zijn achterban, voornamelijk seculiere Joden uit de voormalige Sovjet-Unie, dat hij vecht tegen pogingen van ultraorthodoxen om hun religieuze mores op te leggen aan de meerderheid.