Zelfde regels, ander spel: hoe verschilt mannen- van vrouwenvoetbal?

1. Sportiviteit minder zeuren bij scheidsrechter

Het cliché klopt: vrouwen in het voetbal zijn minder gemeen dan mannen, minder doortrapt. Ze rollen geen drie keer door na een tackle. Ze staan weer op en spelen verder. Ze zeuren minder bij de scheidsrechter. Ze hebben geen schwalbekoningin. Al was de klap van Ajax-keeper Sarasola in de maag van PSV-spits Akkerman, tijdens de rechtstreeks op televisie uitgezonden bekerfinale van afgelopen juni, een opvallende variatie op het cliché.

'Vrouwenvoetbal is puurder, met iets meer fair play', vindt Anouk Hoogendijk, de oud-international die onlangs stopte met voetbal. Met de beslissende strafschop schoot zij Nederland bij het debuut op het EK in 2009 naar de halve finales. 'Het lijkt nog een beetje op jeugdteams bij de jongens. Het gaat nog meer om de sport zelf. Hoe dat komt? Onder meer omdat ik denk dat vrouwen zich iets minder bewust zijn van camera's.'

Niet dat er nooit iets gebeurt. Hoogendijk: 'Ik was aanvoerder bij de nationale ploeg onder 19 toen een tegenstander vlak voor me ging staan bij een ingooi. Ik gooide de bal in haar gezicht en kreeg de gele kaart, terwijl dat rood had moeten zijn.'

Als zijweggetje bewandelt ze nog het pad der ijdelheid. Het uiterlijk vertoon is bij mannen veel groter. De toppers laten bij menig toernooi kappers invliegen. Hun lijf is een landkaart van tatoeages, ze posten de ene na de andere foto van hun torso op Instagram. De vrouwen doen, gemiddeld gesproken dan, hun haar bijeen in een staart, kijken even in de spiegel en betreden het veld.

Hoogendijk: 'Ik heb tot mijn 18de, 19de bij de jongens gevoetbald. Ik had de naam, maar zij waren meer met uiterlijk bezig.'

2. Publiek kinderen zorgen voor enthousiaste sfeer

Wie straks in het stadion zit of tv kijkt, moet eens opletten op het geluid: hoog gegil op de tribunes. Kinderen, meisjes vooral, bij Oranje zeker. De drie duels van Nederland zijn al uitverkocht. Duels van nationale ploegen trekken een ander publiek dan clubvoetbal. Zelfs de verschillen met de nationale mannenploeg zijn opmerkelijk.

Suzanne Amijs, verantwoordelijk voor de kaartverkoop: 'We zitten nu op ruim 160 duizend verkochte toegangsbewijzen. We verwachten dat in totaal 200 tot 250 duizend mensen het stadion zullen bezoeken, op een totale capaciteit van 400 duizend. Voor de wedstrijden van Nederland is ontzettend veel animo, maar het is lastig om een groot publiek te interesseren voor een duel als Italië - Rusland in Rotterdam. Er komen wel tweeduizend supporters uit IJsland. Ze zullen voor veel sfeer zorgen, net als vorig jaar bij het EK voor mannen in Frankrijk.

'Soms zul je anderhalf uur gegil horen. Supporters bij clubs, vaak mannen, reageren veel meer op wat er op het veld gebeurt, op het wedstrijdverloop. Onze supporters kijken met een andere, enthousiaste blik. We hebben onze doelgroepen bewust benaderd, via het onderwijs en festivals voor jeugd. Onze doelgroep is families met kinderen.'

3. Kleding getailleerde shirts, broekje kan beter

Vroeger droegen voetballende vrouwen dezelfde kleding als de mannen. Het was soms geen gezicht. De tenues slobberden.

Voormalig topspeler Leonne Stentler bracht met 'Liona' haar eigen vrouwenmerk op de markt. Ze ziet haar invloed toenemen en beschouwt de mode van het internationale voetbal: 'Een aantal teams bij het EK kleedt de vrouwen in een tenue dat is gebaseerd op het vrouwenlichaam. Dat is een stap vooruit vergeleken met voorgaande toernooien. Als kledingexpert kijk ik bijvoorbeeld naar de stoffen van de broekjes. Die worden vaak één op één overgenomen van de mannen. Hier valt nog veel te winnen. Vrouwen hebben andere wensen. Dat zit hem in de bewegingsruimte en dus de elasticiteit van de stof. Maar ook bij details als de binnenbroek. Wij gebruiken binnenbroekjes als bij hockey en tennis, waarop we lovende commentaren krijgen.'

Menigeen vraagt zich ook af waarom vrouwen niet in rokjes spelen, zoals hockeysters of tennissters. 'Allereerst vraag ik me af of je aan het stereotype van vrouwen in rokjes moet voldoen. Ten tweede maak je bij hockey slidings met de armen vooruit. Bij voetbal met de benen vooruit. Dan zit je rokje ergens onder je oksels.' Over het tenue van Oranje zegt ze: 'De shirts bij Nederland zijn getailleerd. Het broekje kan beter. Het is gebaseerd op de omvang van het vrouwenlichaam, nog niet helemaal op de functionaliteit.' Ze wijst nog op een speciaal detail tijdens de openingswedstrijd tegen Noorwegen. De traditionele leeuw op het shirt is vervangen door een leeuwin.

4. Lengte kleine keepers, minder explosiviteit

Vrouwen zijn gemiddeld kleiner dan mannen. Dat maakt op het eerste gezicht vooral de doelvrouw kwetsbaar. Je zou kunnen stellen dat het makkelijker scoren is bij hun keepers, in het doel van 2,44 meter hoog en 7,32 breed. Loes Geurts, reserve bij de nationale ploeg van Nederland, is 1,68 meter, voormalig doelman bij de mannen Van der Sar is 1,97 meter. Eerste keeper Sari van Veenendaal meet 1,77.

Is het ook makkelijker scoren? Frans Hoek, de bekendste keeperstrainer van Nederland, relativeert de stelling: 'Verschillen in explosiviteit en snelheid zijn belangrijker. Mannen zijn explosiever en sneller. Het verschil in lengte, plus het verschil in explosiviteit en snelheid, vraagt om een andere manier van keepen. Die hangt ook af van de manier van opstellen, van positie kiezen.'

En dan, cruciaal voor het antwoord: 'De veldspelers bij de vrouwen hebben over het algemeen minder explosiviteit, snelheid en kracht dan mannen. Gecombineerd met minder lengte bij de keepers, heft dat elkaar aardig op.'

5. Motoriek meer kans op enkel- en knieblessures

Vrouwen bewegen anders dan mannen. Voetbal voor vrouwen oogt anders. Behalve dat ze kleiner zijn, zijn ze minder explosief. Michel Brink, universitair docent aan het Centrum voor Bewegingswetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen: 'Een studie uit 2014 vergeleek fysieke en technische vaardigheden over een groot aantal Champions-Leaguewedstrijden bij mannen en vrouwen. De belangrijkste bevindingen zijn dat mannen meer afstand afleggen, op een hogere snelheid. Dit verschil wordt met name in de tweede helft duidelijk. Het aantal keren balverlies en onsuccesvolle passes ligt bij vrouwen hoger. Bij andere spelhandelingen is geen verschil zichtbaar. De vraag is natuurlijk wel of je de fysieke prestaties van vrouwen met mannen moet vergelijken ,vanwege verschillen in lichaamsbouw en lichaamssamenstelling.'

'Maar in Nederland is vrouwenvoetbal in opkomst. Meer deelnemers, betere selecties en betere training zullen leiden tot een minder groot verschil met mannen. Mannenvoetbal is fysiek gezien nog steeds in ontwikkeling, maar het plafond komt dichterbij. Voor vrouwen is nog meer winst te halen.'

Collega Anne Benjaminse, postdoc aan het Instituut voor Sportstudies in Groningen, voegt toe: 'Dat vrouwen anders bewegen dan mannen kan een gevolg zijn van neuromusculaire (betrekking hebbend op zenuwen en spieren) aansturing en de daaruit volgende motorische controle tijdens het uitvoeren van bewegingen. Deze verschillen uiten zich bijvoorbeeld in bewegingen als landen, wenden en keren.

'Vrouwen laten vaak ongunstigere bewegingspatronen zien en vangen de beweging minder goed op, waardoor er te grote krachten op de gewrichten komen. Vrouwen hebben hierdoor meer kans op enkel- en knieblessures. Mannen bewegen wellicht risicovoller dan vrouwen, wat leidt tot contactblessures, botbreuken of een hersenschudding.'

Vijf landen maken debuut op EK

Er zijn vijf landen die op dit EK debuteren. Zweden won in 1984 de eerste editie, drie jaar later gevolgd door Noorwegen. Sindsdien was Duitsland liefst acht keer de beste. De reeks werd in 1993 alleen onderbroken door Noorwegen. Vier jaar geleden wonnen de Duitse vrouwen in de finale in Zweden met 1-0 van Noorwegen, vooral dankzij keepster Nadine Angerer, die twee strafschoppen stopte. België, Oostenrijk, Portugal, Schotland en Zwitserland zijn de debutanten.

Wereldranglijst: Nederland staat 12de, Aan kop wisselen Duitsland en de VS elkaar af

Net als bij de mannen kennen de vrouwen ook een wereldranglijst. Waar de Nederlandse mannen daarop zijn afgezakt naar plek 32, bivakkeren de vrouwen al jaren stabiel rond de twaalfde plaats. Aan kop wisselen Duitsland en de Verenigde Staten elkaar af. De Amerikaanse vrouwen zijn regerend olympisch en wereldkampioen. Duitsland is regerend Europees kampioen, het veroverde die titel al acht keer.

De hoogste positie die Nederland ooit innam op de ranglijst is elfde. Dat gebeurde eind 2014. Op de Europese ranglijst klauterden de internationals op datzelfde moment naar plek vijf.

In de openingswedstrijd neemt Nederland het zondag op tegen Noorwegen, nummer elf op de ranglijst, een plaats hoger dan Nederland. Met zeven zeges en een gelijkspel plaatste Noorwegen zich eenvoudig voor het EK; het kreeg slechts twee doelpunten tegen. Noorwegen is een vaste deelnemer aan grote toernooien, het won het EK al twee keer (1987 en 1993). Het speelde 22 maal tegen Nederland en won twaalf keer. In de laatste ontmoeting werd het 4-1 voor Noorwegen.

Door de grachten?

Of het bij succes tot een huldiging komt, is onduidelijk. Een paar weken geleden was er veel te doen over de huldiging van landskampioen Ajax. Of eigenlijk, het niet huldigen van de vrouwenploeg. Sarita Bajnath en Marie-Anne van Reijen (ex-raadslid GroenLinks) verzamelden toen duizenden steunbetuigingen. Het duo vond dat mannelijke en vrouwelijke sporters een gelijke behandeling en waardering verdienen. De gemeente Amsterdam ging niet overstag. De vrouwentak zou nog te klein zijn voor een aparte publieke huldiging.

Van de 23 vrouwen in de selectie komen er 10 in actie voor een Nederlandse club

Nog maar drie spelers van het verwachte Nederlandse basiselftal komen uit in de nationale competitie. De rest is uitgewaaid over Europa. Van de 23 vrouwen in de selectie komen er tien in actie voor een Nederlandse club.

De voorhoede van de ploeg van bondscoach Sarina Wiegman speelt bij Arsenal (Miedema), Liverpool (Van de Sanden) en Barcelona (Martens). Die laatste maakte deze week bekend dat ze overstapt naar Catalonië. De Spaanse topclub heeft de ambitie uitgesproken om ook met het vrouwenteam de beste van Europa te worden.

Martens speelde bij de Zweedse club Rosengard. Dit jaar werden de vrouwen van Barcelona, die in Spanje vier keer op rij landskampioen werden, in de Champions League uitgeschakeld in de halve finales. De ploeg verloor van Paris Saint-Germain. De vrouwen van Lyon werden eindwinnaar van het Europese toernooi. De formatie won de finale op strafschoppen. Er spelen momenteel geen Nederlanders bij Lyon.

Naast de Franse gelden de Duitse, Engelse en Zweedse competities als sterkste van Europa.