Zalm laat grootste tegenvallers ongemoeid

De minister waarschuwt dat hij wel móet ingrijpen omdat anders later een nog hardere sanering zal volgen vergelijkbaar met de jaren tachtig. Daarom liet hij in de aanloop naar Prinsjesdag zelfs zijn eigen Zalm-norm los. Hij heft voor het eerst de heilige scheiding tussen inkomsten en uitgaven op door belastingtegenvallers te compenseren met minder uitgaven.

Waar Zalm opvallend stil over is, zijn de oorzaken van de belastingtegenvallers. Waarom is duidelijk, want het is niet de WAO, niet de WW, niet de zorg die Zalm in de problemen brengt. Het zijn de hypotheekrenteaftrek en de pensioenen die steeds grotere gaten in de schatkist slaan.

Deze twee posten kosten Zalm nu al jaarlijks 5 miljard of 1 procent extra begrotingstekort, aldus het Centraal Planbureau (CPB). Hier bovenop komt volgend jaar nog 2 procent belastingtegenvallers door de recessie. Ook werken belastingverlagingen uit 2001 nog steeds door in het tekort. En zie daar, het spookbeeld van een begrotingstekort van 4 procent doemt op.

Dat nooit, denkt Zalm en hij keert het tij met bijna vier miljard aan extra bezuinigingen bovenop de eerder afgesproken 13 miljard. In totaal komen de bezuinigingen op 17 miljard euro in de komende vier jaar. Bijna 11 miljard hiervan zal volgend jaar al worden geschrapt.

Volgens de financiële traditie zou Zalm de oorzaken van zijn financiële problemen bij de wortel moeten aanpakken. Dat betekent snijden in de hypotheekrenteaftrek. De Raad van State adviseert hem dat ook met zoveel woorden. Het kabinet luistert niet. Huiseigenaren worden alleen getroffen door het schrappen van de aftrek van de overwaarde waarmee een auto of boot wordt aangeschaft. De hypotheekrenteaftrek voor een huis of het verbeteren van een de eigen woning blijft onverminderd overeind.

Aan de stijgende pensioenpremies, die aftrekbaar zijn van belastingen, kan Zalm niet veel doen. De fiscale aftrek van VUT- en prepensioen-premies sneuvelt wel. Dat levert Zalm op den duur 1,6 miljard euro op. De VUT wordt zelfs onmogelijk gemaakt doordat VUT-ters in één keer vooraf de belasting moeten gaan betalen voor de jaren dat ze van de VUT gebruik zullen maken. Als de rechter deze maatregel laat passeren, is de VUT feitelijk afgeschaft, want wie kan de VUT-belasting over drie jaar ineens betalen?

De noodrem van Zalm is pijnlijk voor de economie. Vooral de belastingverhogingen van in totaal 1,2 miljard euro hakken erin. Volgens het CPB schaden deze verhogingen de economie op korte én lange termijn door de gevolgen voor de koopracht en de loonkosten.

Zalm zegt dat hij niet anders kan. Bovendien moet Nederland zich houden aan de Europese afspraken; het tekort mag niet stijgen boven de 3 procent en moet in de buurt van 0 procent gebracht worden.

De Europese Unie heeft het echter over het structurele tekort dat naar 0 moet, niet over het echte tekort. De EU wil begrotingen van haar lidstaten vergelijken. Het zou niet eerlijk zijn als de EU een land met groeiende economie vergelijkt met een land in recessie. Daarom corrigeert de EU voor de stand van de economie en kijkt alleen naar het structurele tekort, het tekort geschoond voor de invloed van economische mee- en tegenwind.

De voorspelde structurele tekorten van Zalm zien er echter lang niet zo alarmerend uit als Zalm wil doen geloven. Volgend jaar zal dit tekort 1,3 procent zijn van het nationaal inkomen. Daarna daalt het naar 0,7 procent in 2005, 0,3 procent in 2006 en 0,5 procent in 2007. De reeks, ver verwijderd van de verboden 3 procentsgrens, geeft aan dat dit kabinet van Europa veel meer ruimte krijgt dan Zalm wil benutten.

De minister wil echter per se naam maken als harde saneerder, laten zien dat hij niet alleen de mooi-weerzeiler uit de Paarse kabinetten is. Hij weet ook dat zijn invloed op de economie negatief maar beperkt is. Daarom grijpt hij radicaal in om over enkele jaren te oogsten als de economie aantrekt en de begroting in blakende gezondheid verkeert.