Zakenman, oplichter, politicus en acteur met duizend levens

Hij was minister onder president François Mitterrand. Hij was de succesvolste en meest rampzalige voorzitter van voetbalclub Olympique Marseille. Hij was zakenman, oplichter, politicus, zanger, acteur en presentator. Met de dood van Bernard Tapie (78) neemt Frankrijk afscheid van een omstreden beroemdheid die maar niet saai wilde worden.

Tapie was een oorlogskind, geboren in 1943 in een Parijs’ arbeidersgezin. Vader werkte in de metaalindustrie, moeder was verpleger. Op 23-jarige leeftijd klimt Tapie op uit het arbeidersmilieu. Hij verdient zijn eerste kapitaal met een winkel in televisies, die dan in steeds meer Franse huiskamers staan. In 1974 richt Tapie Coeur Assistance op, een bedrijf in kastjes voor hartpatiënten die alarm slaan bij een hartaanval. Het bedrijf mislukt, maar Tapie blijkt uitstekend te kunnen reanimeren. Hij verdient een fortuin met het goedkoop opkopen van failliete bedrijven, om die vervolgens weer tot leven te pompen en door te verkopen.

Eind jaren tachtig is Adidas in financiële problemen geraakt. Het sportbedrijf heeft een flinke klap te verwerken gehad doordat Nike de Europese voetbalmarkt heeft betreden. Tapie leent in 1990 omgerekend 245 miljoen euro en koopt Adidas. Door reclamespotjes met Diego Maradona en door de productie naar Azië te verplaatsen, komt Adidas er razendsnel weer bovenop. Tapie noemt Adidas later ‘het project van zijn leven’.

Omkoping

Tapie is dan al een publiek figuur. In 1986 koopt hij voetbalclub Olympique Marseille voor het symbolische bedrag van 1 franc. De ooit glorieuze volksclub, met een zeer fanatieke aanhang in het iconische stadion Vélodrome, is een seniele oude man. Op sterven na dood, strijdend tegen degradatie.

Tapie wordt naast eigenaar ook voorzitter van de club. Met zijn fortuin koopt hij topspelers als Basile Boli, Jean-Pierre Papin en Eric Cantona om in de wit-blauwe Adidas-tenues te schitteren. De club wordt vanaf 1989 vijf keer achter elkaar kampioen van Frankrijk, maar het grootste succes komt in 1993 als Marseille het grote AC Milan van Van Basten, Rijkaard en Gullit verslaat in de allereerste finale van de Champions League. Het is de eerste en tot dusver enige Franse club die een Europa Cup I of Champions League won.

Olympique Marseille lijkt voorbestemd voor een plekje tussen de Europese grootmachten, maar komt hard ten val. Tapie blijkt een wedstrijd tegen Valenciennes in de Franse competitie te hebben gekocht. Marseille raakt het kampioenschap van 1993 kwijt, wordt een competitie teruggezet en komt opnieuw in de financiële problemen. En dat is nog voordat meerdere voormalig Marseille-spelers in interviews toegeven dat zij in die periode op verzoek van Tapie regelmatig doping gebruikten – ook voor de finale tegen AC Milan.

Marseille-supporters zingen desalniettemin nog altijd de naam van de charismatische oud-voorzitter als het minder gaat met de club. In reactie op zijn overlijden noemt de club Tapie ‘een legende’.

Duizend levens

Gefascineerd door het leiderschap van president François Mitterrand sluit zakenmagnaat Tapie zich aan bij Le Parti socialiste, en in 1988 komt hij namens de partij in het Franse parlement. Als politicus valt hij vooral op door zijn hekel aan Jean-Marie Le Pen en diens extreemrechtse Front National (FN).

Waar de meeste politici vinden dat de zorgen van de kiezers van Le Pen serieus moeten worden genomen, zijn volgens Tapie die kiezers net als Le Pen ‘klootzakken’. Op een campagnebijeenkomst van FN wordt Tapie met boegeroep onthaald, totdat hij verkondigt dat ‘immigranten op een boot moeten worden gezet. We sturen ze ver weg van hier en dan laten we de boot zinken.’ Na het gejuich en applaus in ontvangst te hebben genomen, zegt Tapie: ‘Ik sprak over een genocide en u applaudisseerde. Denk daaraan als u zichzelf morgenochtend in de spiegel aankijkt.’ Tapie moet maken dat hij wegkomt.

Tapie is nog even minister van Stadszaken onder president Mitterrand, maar door problemen bij zijn bedrijven moet hij in 1993 al na drie maanden opstappen.

In 1996 belandt Tapie voor een half jaar in de gevangenis vanwege het omkopingsschandaal. Na zijn gevangenisstraf is Tapie zakenman af. Hij blijft in de publiciteit als zanger, acteur en tv-presentator.

In 2008 krijgt hij van een arbitragecommissie 403 miljoen euro toegekend, omdat de bank Crédit Lyonnais hem bedrogen zou hebben bij de verkoop van Adidas in 1992. Vijf jaar later levert dat Tapie een verdenking op van ‘oplichterij in georganiseerd verband’. De Franse regering zou bewust een arbitragecommissie hebben benoemd die Tapie welgezind was, omdat de zakenman een goede vriend is van de toenmalige president Nicolas Sarkozy. Justitie eist vijf jaar cel, maar in 2019 wordt Tapie vrijgesproken.

In zijn nadagen blijft hij zo veel mogelijk in zijn chique Parijse herenhuis. Om aandacht zit hij niet verlegen: Tapie hoeft maar een stap buiten de deur te zetten om te worden bedolven onder selfie- en handtekeningverzoekjes. Tapie overlijdt op 78-jarige leeftijd aan maag- en slokdarmkanker. Hij had de wens begraven te worden in Marseille, naar eigen zeggen ‘een stad naar zijn hart’. In het postuum omschrijft de Franse krant Le Monde Tapie als een man van duizend levens. Het duizendste bleek het laatste en kwam zondag tot een einde.