Z-Afrikaanse ‘mythe over mythe’ is onuitroeibaar
Iedereen kent ze wel, de e-mailpetities over een misstand, met de oproep haar te tekenen en naar vrienden door te mailen, om de verantwoordelijken uiteindelijk te bedelven onder ‘handtekeningen’....
Onlangs stuiterde zo’n e-petitie over Zuid-Afrika mijn ‘inbox’ binnen: de regering is van plan de politie-eenheid voor kinderbescherming af te schaffen. Een schande, gezien alle gevallen van kindermishandeling in Zuid-Afrika. ‘Nog maar kort geleden is een negen maanden oude baby verkracht door zes mannen!’, stond er.
De petitie, bleek na enig zoeken, is geheel verzonnen en doet al sinds 2001 de ronde op internet. Dat was het jaar dat de negen maanden oude baby Tshepang werd verkracht, waarvoor inderdaad zes mannen werden opgepakt. Ten onrechte bleek later, de dader was de wraakzuchtige ex van Tshepangs moeder.
Het Engelstalige origineel van de petitie staat op de site Breakthechain.org, die zich om goede redenen verzet tegen alle e-petities, ook de goed bedoelde. Daar staat ook de ‘leunstoel-activisme’-test (breakthechain.org/armchair), om e-petities op echtheid te onderzoeken. De kinderpetitie, waarvan de Nederlandstalige versie zeker al sinds 2006 bestaat, scoorde ‘failed’ op alle punten. Maar nog altijd blijven mensen braaf tekenen.
De petitie bevatte ook deze zinnetjes: ‘U heeft wel gehoord van de mythe in Zuid Afrika dat seks hebben met een maagd aids kan genezen. Dit heeft geleid tot een epidemische toename van het aantal verkrachtingen.’
Dit verhaal doet nog veel langer de ronde, en wordt door niet de minsten verspreid. Zo kwam het toenmalige hoofd van Unicef Carol Bellamy ermee in 2004, in een interview met de Volkskrant, evenals D66-Kamerlid Bert Bakker een jaar eerder. De Afrikaner schrijfster Rina Scheepers oogstte lof voor een verhaal waarin ze zich verplaatste in een verkrachter die zich om te genezen aan een kind vergreep. En Nelson Mandela riep in 2001 op een publiciteitscampagne te ontwikkelen, om de mythe te bestrijden.
Maar bestaat die mythe wel? Zijn er echt veel Zuid-Afrikaanse mannen die erin geloven? In al die jaren heb ik nooit een citaat uit eerste, tweede of zelfs derde hand gelezen over een kinderverkrachter die toegaf dat genezing van HIV zijn doel was geweest. Helen Epstein, auteur van het doorwrochte The Invisible Cure. Africa, the West and the Fight Against AIDS (2007), citeert onderzoek naar kinderverkrachtingen in Johannesburg, waarin geen van de respondenten ook maar één verkrachting kan noemen die zou zijn gepleegd om van aids te genezen.
Dat de maagdenmythe verkrachtingen van kinderen of de snelle verspreiding van de ziekte veroorzaakt, noemt Epstein ‘zelf een mythe, die voortduurt door de stigmatiserende houding tegenover mensen met HIV en racistische angsten voor zwarte seksualiteit’. In de 19de eeuw bestond een vergelijkbare ‘mythe over een mythe’ in de VS: hordes net aangekomen Oost-Europeanen zouden massaal maagden verkrachten om zich te genezen van syfilis, was toen de angst.
De laatste jaren zijn de Zuid-Afrikanen bedolven onder voorlichtingscampagnes over aids. Als er ooit dommeriken waren die het verhaal geloofden, is dat ongetwijfeld voorbij. Maar wat meldt een beschrijving van een documentaire op het laatste IDFA-festival? Dat de maagdenmythe nog ‘levendig’ heerst in Zuid-Afrika. En wat noteert Ton van der Lee in zijn net verschenen reisverslag De Afrikaanse Weg? ‘Net als de Zuid-Afrikanen geloven veel Ethiopiërs’ door ‘seks met een maagd’ van HIV te kunnen afkomen. De ‘mythe over de mythe’ is even onuitroeibaar als sommige e-petities.
Marnix de Bruyne
