Wulpse zombies dansen in Almeerse waterplas
Modder, graan, bieten, de geur van versgemaaid gras en de beangstigende aanblik van weelderige brandnetels. Daartussen staat de wit-blauwgestreepte tenten van het theatergezelschap onder leiding van regisseur Bert Barten, dat in het Almeerse achterland is neergestreken om Dante's Goddelijke Komedie tot uitvoering te brengen....
Toen hij acht jaar was en bij zijn grootouders logeerde, had Barten een wonderbaarlijke ervaring: hij stond op Kollenberg bij Sittard en leek met zijn vingers de boomtoppen in de verte aan te kunnen raken.
Later las hij in een vertaling hoe de Italiaanse schrijver Dante een soortgelijke mystieke ervaring omschreef. En enthousiast begint Barten te citeren: 'Maar ineens werd mijn geest getroffen door een flits van licht, die mijn verlangen geheel vervulde. Op dat moment werd mijn verbeeldingskracht, die zo hoog was gestegen, met lamheid geslagen. Maar intussen werd mijn drang naar inzicht en mijn vurige wil (...) reeds voortgestuwd door de Liefde .'
Sindsdien wil Barten De Goddelijke Komedie in theater weergeven, niet alleen het eerste deel: De Hel, waartoe de meeste theatermakers en vertalers zich beperken, maar ook De Louteringsberg en Het Paradijs.
In De Goddelijke Komedie vertelt Dante over zijn afdaling in de hel, begeleid door het verstand (verbeeld in het personage Vergilius), zijn beklimming van de louteringsberg, begeleid door de intuïtie (Beatrice) en zijn verblijf in het paradijs, begeleid door de mystiek (Bernard van Clairvaux).
De gangbare voorkeur voor De Hel met de nadruk op het verstand is logisch. Barten: 'De hele Westerse cultuur is eigenlijk een soort hoofd-beschaving geworden, we zijn helemaal weggeraakt van intuïtie, gevoel en rituelen.' Bij gebrek aan die context rest ons chaos. Net als aan het begin van de voorstelling: motoren met afgezaagde uitlaten razen om Dante heen en agressieve techno verdooft hem.
Maar Dante bereikt uiteindelijk het paradijs, waar hij rust vindt. De drie acteurs en zeven dansers die dat uitbeelden, moeten begrijpen waarover ze het hebben. Dus nam Barten ze mee naar een christelijk Zenklooster in Zutphen, waar een vriend, fulltime monnik en deskundige in de vergelijkende godsdienstwetenschappen, hen liet beleven wat een mystieke ervaring is.
Omdat de drie delen samen veel te lang zijn om als theater te presenteren, zag Barten zich genoodzaakt het werk in te korten. Van de honderd verzen die Dante schreef, maakte de regisseur 33 scènes.
Samen met Van Dooren scheidde hij het hoofdverhaal van de zijlijnen. 'Ik ben niet zo geïnterresseerd in de historische context en de persoonlijke afrekeningen van Dante, als je die eruit gooit, houdt je maar een dun boek over met fantastische universele wijsheidjes.' Volgens Barten is De Goddelijke Komedie een verhaal over persoonlijke ontwikkeling.
Om dat verhaal te vertellen, gebruikt hij vooral vuurwerk, videoprojecties en ensceneringen, hier en daar begeleid met een door Henk van Ulsen ingesproken tekst. Een groene Medussadraak danst met wulpse zombies en een forse dame met een groots decolleté drijft met haar zweep een horde duivels op. 'Rennen!', maant de regie-assistente.
'Nee', puft de duiveltemmster, 'dat hoef ik niet.' Ze is een van de negentig vrijwilligers die de voorstelling voorzien van kleurrijke, of in het geval van de zombies kleurloze, taferelen. In een wolk van muggen aan de waterkant graait, grimast en gromt het bonte gezelschap naar de tribunes. Vaak hebben ze hun regenjas over hun kostuum aan - het thermisch ondergoed is er nog niet.
De verkleumde vrijwilligers komen veelal uit de regio en kunnen 's avonds slapen in een droog bed, in hun eigen, warme huis. Anders dan de professionele dansers en de mensen van Het Monsterverbond die de attributen, de kostuums en het decor verzorgen: zij slapen al twee weken in tentjes naast het podium, dat bestaat uit een plas water met oevers eromheen. 'Vorige week was het warm en zonnig', vertelt Marieke van Wamel, productieleidster van Het Monsterverbond. 'Maar de afgelopen dagen regent het en is het koud. Iedereen begint pijn te krijgen, gelukkig hebben we sinds een paar dagen een warme douche.'
Storm of regen, tot windkracht zeven gaat de voorstelling door. Het publiek zit uit de wind, en droog onder grote witte doeken - de acteurs staan in de wind, in de regen, ingesmeerd met zwemmersvet. Waait het harder, dan kan de berg volgens de verzekeringsmaatschappij instorten en moet de voorstelling worden afgelast.
