WRR: oplopende kosten zorg onhoudbaar, scherpe keuzes noodzakelijk

Dat schrijft de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) in een adviesrapport in opdracht van de ministeries van Volksgezondheid en Financiën. Volgens de Raad kan het zorgaanbod in het huidige tempo niet meebewegen met de groeiende zorgvraag door de vergrijzing. Als er nu niks gebeurt om kosten te drukken, geeft Nederland over veertig jaar zeker drie keer zoveel uit aan zorg en moet één op de drie werkenden aan de slag in de zorgsector, nu is dat nog één op de zeven. Van alle overheidsuitgaven is zorg de enige die structureel toeneemt.

Breuk

Het nieuwe rapport is een breuk met eerdere aanbevelingen. Afgelopen decennia is vooral ingezet op het efficiënter inrichten van het zorgstelsel, bijvoorbeeld door fusies van zorginstellingen of het minimaliseren van het aantal ziekenhuisbedden. Maar op dat gebied zijn de meeste mogelijkheden inmiddels uitgeput. ‘Alleen efficiënter werken volstaat niet meer, dat recept is uitgewerkt’, schrijft de Raad.

De overheid moet de samenleving daarom voorbereiden op moeilijke keuzes in de gezondheidszorg. Zo zal de drempel voor sommige behandelingen omhoog moeten. ‘Dat betekent dat je bijvoorbeeld bij iemand die rugklachten heeft zonder andere symptomen terughoudend moet zijn om een MRI-scan uit te voeren, uit onderzoek blijkt dat het vaak overbodig is’, zegt Marianne de Visser raadslid van de WRR. ‘Men moet doordrongen raken van de schaarste: op termijn is niet alles zomaar mogelijk.’

Preventie

De Raad denkt dat de kosten van de zorg op lange termijn naar beneden kunnen door in te zetten op preventie van gezondheidsproblemen. ‘Dan gaat het bijvoorbeeld om verder verhogen van accijnzen op roken, drank of het introduceren van een suikertaks’, aldus onderzoeker Gijsbert Werner. ‘Maar ook een lagere maximumsnelheid draagt flink bij aan zorgwinst. In een tijd van schaarste zijn dat goedwerkende en vooral goedkope methoden.’

Op korte termijn is de Raad vooral bezorgd over de kwaliteit en toegankelijkheid van jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Vooral mensen met zware problematiek belanden op lange wachtlijsten en krijgen door personeelstekort onvoldoende hulp. ‘De kwaliteit is ver onder de maat. Dat kan in een welvarend land als Nederland niet’, zegt De Visser. ‘Dat komt vooral doordat relatief veel werknemers in die sector vertrekken of kiezen voor parttime werk, we moeten kijken naar betere arbeidsvoorwaarden zodat de werkdruk lichter wordt.’

Het ministerie van Volksgezondheid kon dinsdag nog niet inhoudelijk reageren op de adviezen. ‘De minister gaat het rapport lezen en zal over enkele maanden met een officiële inhoudelijke reactie komen’, zegt een woordvoerder. Wel benadrukt het ministerie dat ook nu al maatregelen worden genomen om zorgkosten te drukken. ‘We proberen de regeldruk te verminderen, kijken naar preventie om te voorkomen dat mensen in het ziekenhuis terechtkomen. Daar zullen we de komende tijd mee doorgaan.’ Het kabinet is niet verplicht om adviezen van de Raad over te nemen.

Heet hangijzer

De oplopende zorgkosten zijn politiek een heet hangijzer. De Tweede Kamer wil geen hogere eigen bijdrage voor gezondheidszorg: de leden dwongen unaniem af dat die ook volgend jaar de huidige 385 euro blijft. Maar die bevriezing betekent wel een hogere zorgpremie. Eerder adviseerden ambtenaren op verzoek van minister Hoekstra van Financiën aan het kabinet een rigoureuze wijziging van het zorgbeleid en om de eigen bijdrage te verhogen om kosten te besparen.