‘Wishful thinking’ of ‘best een prestatie’: experts reageren op het Europese migratiepact

Leo Lucassen, migratiedeskundige en directeur van het Internationale Instituut Sociale Geschiedenis (IISG):

‘Dit lijkt erg veel op het hotspotplan van vier jaar geleden en daar is ook niets van terechtgekomen. Sterker nog: de ellende op de Griekse eilanden is hiervan het gevolg. Ik zie veel wishful thinking over solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid, maar het slagen van dit plan hangt helemaal af van de bereidwilligheid van andere lidstaten. Als je ziet hoe moeilijk het nu al is om een paar honderd mensen uit Lesbos over te nemen na de brand in Moria, heb ik er een hard hoofd in dat hier verandering in komt.

‘Moria wordt nu door de Commissie gebruikt als drukmiddel om solidariteit af te dwingen, maar het is een illusie om te denken dat er zo geen nieuwe Moria’s komen. Het plan verandert niets aan het systeem zelf. Fort Europa blijft in stand, met nog strengere grensbewaking en alle negatieve gevolgen van dien, zoals meer verdrinkingen, pushbacks (migranten terug de grens over dwingen, red.) of het terugsturen van migranten naar onveilige landen als Libië, waar ze worden gemarteld.

‘Er worden vrome teksten gesproken over meer samenwerking met die landen, maar er wordt niets voor in de plaats gesteld. Je moet realistisch zijn. Landen als Afghanistan, wat natuurlijk helemaal geen veilig land is, nemen echt geen migranten terug. Hetzelfde geldt voor veel landen in Afrika, waar migranten vanuit Europa geld naartoe sturen.

Als je het probleem structureel wilt aanpakken, moet je naast een ruimhartiger asielsysteem ook voor arbeidsmigranten legale manieren bieden om binnen te komen. Veel migranten die zich nu verdringen voor de asielprocedure komen hier om te werken. Ze weten dat er veel werk is, in de landbouw in Italië bijvoorbeeld. Maar dit wordt niet gefaciliteerd en dus profiteren vooral mensensmokkelaars van het verder dichtmetselen van Fort Europa.’

Malik Azmani, Europarlementariër voor de VVD:

‘Ik denk dat de contouren wel gezet zijn met dit plan. We moeten de komende tijd meters maken zodat we controle krijgen over migratie. Dat is voor mij het sleutelwoord: controle.

‘Tot nu keek Europa vooral naar de interne dimensie van migratie: hoe ga je om met asielzoekers die al in Europa zijn. Als je dit plan vergelijkt met de voorstellen uit 2016 zie je dat de Commissie heel nadrukkelijk de externe dimensie zoekt: ze wil partnerschappen aangaan met landen van oorsprong en transit. Soortgelijke afspraken als met Turkije, al wordt dat niet hardop gezegd.

‘Het is goed dat de Europese Commissie migratie tot een gezamenlijke verantwoordelijkheid maakt. Dan hoef je niet meteen over te gaan tot het herverdelen van vluchtelingen. Een land kan er ook voor kiezen verantwoordelijkheid te dragen voor het terugsturen van afgewezen asielzoekers. Ik kan me voorstellen dat dat voor sommige landen politiek gemakkelijker is. In elk geval is het goed dat er alternatieven liggen als het gaat om de invulling van solidariteit. Naarmate Europa meer controle heeft voelen lidstaten zich ook meer geroepen om invulling aan die solidariteit te geven.

‘Ik heb wel wat vraagtekens bij de uitvoering van dit plan. Controle op de irreguliere toestroom krijg je ook niet morgen voor elkaar. Maar dat zo’n beleid in de steigers is gezet, vind ik pure winst.’

Jorrit Rijpma, hoogleraar Europees recht aan de Universiteit Leiden:

‘De grote bottleneck in een Europees migratiebeleid is het Dublin-akoord ( dat vereist dat asielzoekers in het eerste land van aankomst asiel aanvragen, red.) waardoor Zuid-Europese landen onevenredig zwaar zijn belast. Het lijkt erop dat de commissie heeft geprobeerd de Dublin-bom te ontmantelen door er een paar onderdelen uit te lichten. Bij het redden van mensen op zee en bij handelen in zee zou dan wel direct sprake kunnen zijn van een eerlijke verdeling over de lidstaten, maar verder verandert er aan het principe van Dublin niets.

‘De grensprocedure, zoals die nu wordt voorgesteld, zou er enkel voor moeten zorgen dat mensen die overduidelijk geen kans maken op asiel sneller worden teruggestuurd. Het is begrijpelijk dat de Commissie inzet op terugkeer om draagvlak te behouden. Maar nu al lukt het vaak niet om de landen van herkomst ervan te overtuigen hun inwoners terug te nemen.

‘Verder maak ik me zorgen over de effecten van de grensprocedure. Hoe voorkom je dat er niet weer mensen op een kluitje komen vast te zitten in Griekenland en Italië? Zeker als het niet lukt om ze binnen twaalf weken terug te sturen. En gaan we die mensen ook detineren? En wat doe je met al die mensen die nu al vastzitten op de Griekse eilanden?

‘Ik vind het in elk geval positief dat de Commissie verantwoordelijkheid neemt. Dat ze haar asielbeleid niet heeft uitbesteed naar buiten de EU-grens, naar kampen in Libië of Tunesië, en dat ze meer wil inzetten op hervestiging en legale migratie. Ik zie dat de commissie zijn best heeft gedaan om lidstaten tegemoet te komen. En dat is best een prestatie gezien de impasse waarin we zitten als het gaat om migratie. En je mag daarom ook wel hopen dat er politieke wil is om nu verder te komen. Als het nu niet lukt, blijft het aanmodderen met alle imagoschade voor de Unie van dien.’