ReportageCoronaboetes
Willekeur bij uitdelen coronaboetes: je spreekt af met twee vrienden in het park, mag dat?
Al wekenlang worden in Nederland boetes uitgedeeld aan personen die zich niet aan de coronaregels houden. Maar waarom bekeurt de ene regio sneller dan de andere? En waarom mag demonstreren wel, maar geldt een samenzijn van drie personen als een strafbaar feit, en dus 390 euro boete?
Stel: twee vrienden lopen door het park en komen een derde vriend tegen. Ze blijven bij elkaar staan om te kletsen waarbij ze anderhalve meter afstand houden. Is dat verboden? Nee, want een toevallige ontmoeting van drie personen of meer is niet verboden (mits ze anderhalve meter afstand houden).
Stel diezelfde drie vrienden spreken met elkaar af bij een bankje in het park om bij te kletsen, waarbij ze anderhalve meter afstand houden. Mag dat dan ook? Nee, dat mag niet, want een afspraak van drie personen of meer geldt als samenkomst. En samenkomsten zijn verboden.
Het is maar één voorbeeld van hoe vaag het verschil soms is tussen wat wel en niet mag onder de corona-noodverordening. In dit concrete geval is het aan de dienstdoende handhaver (boa of politieagent) om te bepalen of er sprake is van een samenkomst of een toevallige ontmoeting.
Wat de verwarring alleen maar groter maakt, is dat sommige veiligheidsregio’s coulanter met het verbod op samenkomsten omgaan dan andere. In de ene regio worden bijeenkomsten van vier personen oogluikend toegestaan, in een andere regio kan een bijeenkomst van drie al beboet worden.
Na twee maanden ‘intelligente lockdown’ leidt de coronanoodverordening die wordt gehandhaafd door de veiligheidsregio’s nog altijd tot onduidelijkheid. Met name rond het verbod op samenkomsten heerst verwarring. Daarvoor zijn ook de meeste boetes uitgedeeld.
In de achterbak
Zo dachten vijf vriendinnen in Duiven dat ze het goed voor elkaar hadden door met elkaar af te spreken op een parkeerplaats, waar ze ieder in de achterbak van hun eigen auto bleven, meters van elkaar. Niet dus, legt Marleen Oldenhave uit, woordvoerder van het Veiligheidsberaad, het overlegorgaan van de 25 veiligheidsregio’s in Nederland die het coronabeleid van het kabinet in concrete maatregelen in noodverordeningen vastleggen. Want zo’n afspraak geldt als een samenkomst. En dat is verboden.
Hetzelfde gold voor een groep studenten die samen buiten zaten te eten. Binnenshuis hoeven ze zich niet aan het afstandgebod te houden, buitenshuis wel. Dat geldt dan weer niet voor leden van een en hetzelfde gezin.
Dat handhavers het zelf soms ook niet precies weten, blijkt uit het voorbeeld van een wethouder in Grave die vijf mensen op bezoek kreeg. Volgens een boa was hij daarmee in overtreding. Dat is niet zo. Het kabinet heeft een oproep gedaan om niet meer dan drie mensen gelijktijdig thuis te ontvangen, maar een gebod is dat niet.
De politie controleert niet tot achter de voordeur, zegt Oldenhave. ‘Of het moet tot excessen leiden.’ Zoals in Arnhem waar de politie begin mei een feestje beëindigde met veertig bezoekers. De organisator kreeg een boete, de bezoekers ontsprongen de dans.
Demonstreren, mag dat?
Onduidelijkheid is er ook over demonstraties. Demonstraties zijn toegestaan onder de noodverordening, mits aangemeld bij de gemeente en betogers anderhalve meter afstand houden. Dat gold niet voor de ‘Bevrijdingsbijeenkomst’ van tweehonderd boeren in de Achterhoek eind april. Dat was geen demonstratie, maar een samenkomst.
Volgens de letter van de verordening hadden de deelnemende boeren allemaal beboet kunnen worden. De dienstdoende agent zag daarvan af omdat iedereen zich keurig aan de anderhalve meter regel hield. Maar dat doet er niet toe, bevestigt Oldenhave. Het was een samenkomst, en dus verboden.
Met een club buiten sporten, kan dat?
De onduidelijkheid zal de komende tijd alleen nog maar toenemen nu ook volwassenen buiten mogen sporten, in ongelimiteerde aantallen. Zolang ze aan het sporten zijn, is er niets aan de hand. Maar blijven de sporten achteraf nog even napraten, dan zijn ze feitelijk in overtreding.
Het samenscholingsverbod heeft hier en daar vage trekjes, erkent Oldenhave. ‘Hoe daarmee wordt omgegaan, is een zaak van de veiligheidsregio’s zelf.’ De regels zijn overal gelijk, maar in de uitvoering heeft elke veiligheidsregio ‘handhavingsruimte’. Die kan dus verschillen. Overigens kunnen burgers die menen dat ze onterecht beboet zijn, altijd nog de gang naar de rechter maken, aldus Oldenhave. ‘Wellicht is er hier en daar wel een boete uitgedeeld die achteraf niet terecht was.’
Grondrechten
De noodverordening grijpt diep in op het openbare leven en staat op gespannen voet met sommige grondrechten, zoals het recht op samenkomsten. De voorzitters van de Veiligheidsregio’s zijn zich daarvan bewust, zegt Oldenhave. ‘De noodverordening is bedoeld voor noodsituaties. Maar die duurt nu al acht weken.’
Het kabinet werkt momenteel aan een wet om de regels juridisch te formaliseren. De burgemeesters juichen dat toe, aldus Oldenhave. ‘Hoe eerder hoe beter, wat het Veiligheidsberaad betreft.’
Voorbeelden van corona-incidenten
-Op 30 april houden tweehonderd boeren in de Achterhoek een lichtactie waarbij ze het symbool van de vrijheid uitbeelden. Agenten laten de actie doorgaan en delen geen boetes uit. ‘Want iedereen hield zich aan de 1,5 meterregel’, aldus een politiewoordvoerder.
-Twee jongens staan met hun fiets in de rij voor een supermarkt in Groesbeek. Een vriend op een scooter stopt tussen hen in. Een langskomende boa ziet dat. De jongen op de scooter gaat er vandoor. De twee jongens die blijven staan krijgen een boete.
-Vijf vriendinnen maken een afspraak om elkaar te zien. Ze parkeren hun auto’s op een parkeerterrein, meters uit elkaar, en praten met elkaar vanuit hun achterbak. Van een handhaver krijgen ze alle vijf een boete van 390 euro.
-Een meisje van 15 uit Ooij bij Nijmegen komt op een wandeling door het park twee vriendinnetjes tegen. Ze gaan aan een picknickbank zitten, zo ver mogelijk van elkaar. Een langskomende boa geeft ze alle drie een boete.
-Begin mei stuiten handhavers van de gemeente Zundert op een busje met buitenlandse arbeiders die te dicht op elkaar zitten. Het bedrijf dat de bus laat rijden, krijgt een boete van 4000 euro.
-Begin april wordt bij Venlo een touringcar met dertig tot veertig (buitenlandse) seizoenarbeiders van de weg geplukt. Alle inzittenden krijgen een boete. Het uitzendbureau spreekt van ‘interne fout’ en belooft alle boetes te betalen.
-Wethouder Rick Joosten van Grave houdt op 24 april een bbq in zijn tuin. Hij heeft drie gasten uitgenodigd. Nadat één gast is vertrokken, komen er nog drie anderen op bezoek. Buurtgenoten bellen de politie. Volgens twee opgetrommelde boa’s is de wethouder in overtreding. Joosten krijgt een waarschuwing.
-Half april houdt de politie in Vlaardingen een touringcar staande met arbeidsmigranten. De vijftien inzittenden én het betrokken uitzendbureau krijgen een boete.
-De politie van Oud-Beijerland bekeurt op Koningsdag 48 jongeren die met veel kabaal het jaarlijkse Luilak-feest vieren. De Truckersrit in Strijen, een parade met tractoren en oranje versierde personenauto’s later op de dag, wordt wel toegestaan. Beide dorpen behoren tot dezelfde veiligheidsregio (Zuid-Holland Zuid).
-Burgemeester Peter Snijders van Zwolle verbiedt op 24 april een demonstratie van Pegida. ‘Samenkomsten met drie of meer personen in de openbare ruimte zijn verboden, daarbij is voor betogingen geen uitzondering gemaakt’, schrijft de gemeente in een persverklaring. Volgens de burgemeester heeft hij de betoging verboden ‘in het belang van de bescherming van de gezondheid’.
-Waarnemend burgemeester Johan Remkes van Den Haag staat een niet-aangemelde demonstratie tegen alle beperkende coronamaatregelen op 5 mei wel toe. Dat gebeurt op een aangewezen locatie en op voorwaarde dat iedereen 1,5 meter afstand houdt. De betoging van rond driehonderd mensen loopt uit de hand, onder meer omdat betogers zich niet aan de voorgeschreven afstand tot elkaar houden. De politie houdt zo’n tachtig mensen aan.
-Op zaterdag 9 mei maakt de politie in Nijmegen een einde aan een rit van dertig peperdure Mercedes-sportwagens die in optocht achter elkaar aan rijden. De rijders worden gemaand ieder hun eigen weg te gaan. Volgens de politie had de tocht een georganiseerd karakter en is er dus sprake van een verboden samenkomst.
Vragen en antwoorden over de coronanoodverordening
Vragen over de invulling van de noodverordening met betrekking tot samenkomsten en groepsvorming. Met antwoorden van het Veiligheidsberaad
Over samenkomen in de openbare ruimte:
Drie vrienden spreken met elkaar af bij een bankje in het park om bij te kletsen. Ze houden anderhalve meter afstand. Zijn ze dan in overtreding?
Ja, want bij een afspraak van drie personen of meer is er sprake van een samenkomst.
Twee vrienden lopen door het park. Ze komen toevallig een derde vriend tegen en gaan even samen op een bankje zitten om bij te kletsen. Zijn ze dan ook in overtreding? En zo ja: hoe ziet een handhaver het verschil tussen deze en de vorige situatie?
Omdat het geen georganiseerde bijeenkomst betreft, is hier geen sprake van een samenkomst. Het is aan de handhaver om dat in te schatten. Hierin vertrouwen veiligheidsregio’s op het fingerspitzengefühl van de boa of politieagent.
Ik en mijn echtgenote spreken met een vriendin af om in het park bij te kletsen. Zijn wij dan in overtreding? Of gelden mijn vrouw en ik in dat geval als één, want behorend tot hetzelfde huishouden?
Dit geldt gewoon als een samenkomst van drie personen en is dus verboden. Een echtpaar geldt niet als één.
Een groep vrienden komt in het park om te sporten en houdt daarbij anderhalve meter afstand. Hoe groot mag die groep zijn? Na afloop van het sporten blijven er een paar hangen om nog even te kletsen. Zijn zij op dat moment wel in overtreding?
Er zit geen maximum aan de groepsgrootte, als iedereen maar anderhalve meter afstand houdt. Feitelijk zijn de sporters in overtreding als zij met drie personen of meer na afloop samen blijven zonder te sporten of te bewegen.
Vier leden van een woongroep zitten in de voortuin bij elkaar een biertje te drinken? Mag dat?
Ja. Op privéterrein hoeven bewoners van één adres niet anderhalve meter afstand te houden. Dat ligt anders als zij hun biertje in het park drinken. Dan geldt het als een samenkomst in de openbare ruimte en is het dus verboden.
Over vervoer per auto:
Mag ik een vriend of vriendin meenemen in mijn auto?
Twee personen die niet tot hetzelfde huishouden behoren mogen samen in één auto zitten. Het is wel wenselijk als zij anderhalve meter afstand houden. Drie personen in een auto die niet tot hetzelfde huishouden behoren gelden als een samenkomst. Dat is niet toegestaan.
Mag ik samen met mijn vrouw een vriendin meenemen in de auto?
Nee, want vanaf drie personen geldt dat als een samenkomst, ongeacht of twee van hen tot hetzelfde huishouden behoren. Dat geldt ook voor de leden van een woongroep. Voor de taxibranche is er een apart protocol: je kan met twee personen mee in een taxi.
Arbeidsmigranten die bij elkaar op een kamer wonen gaan in een busje naar hun werk. Mag dat?
Dat mag, zolang ze maar anderhalve meter afstand houden.
Over samenkomsten thuis:
Hoeveel vrienden/vriendinnen mag ik thuis uitnodigen?
Het kabinet heeft een oproep gedaan om maximaal drie mensen thuis te ontvangen en anderhalve meter afstand te houden. Maar dat is geen verbod. Je bent dus niet in overtreding als je meer mensen ontvangt.
Wanneer geldt een feestje thuis als ‘exces’?
De noodverordening geeft geen definitie van een exces: dat is ter beoordeling van de handhaver. Dat ligt aan de situatie: hoe druk het is, of mensen afstand bewaren, of er overlast wordt veroorzaakt. Denk aan coronafeestjes e.d. waar nu tegen opgetreden wordt.
Mag een leraar aan huis leerlingen ontvangen? Zo ja: hoeveel? Maakt het nog uit wat voor les hij geeft? Pianoles of bijvoorbeeld een contactsport?
Hiervoor geldt dezelfde richtlijn van het kabinet: Liever niet meer dan drie mensen tegelijk ontvangen en afstand houden. Binnen sporten mag niet, buiten wel.
Over demonstraties:
Zijn demonstraties toegestaan?
Demonstraties vallen onder de Wet openbare manifestaties, niet onder de noodverordening. Zij zijn niet verboden. Een demonstratie moet worden aangemeld bij de gemeente. Die kan eventueel voorwaarden stellen, zoals een maximumaantal deelnemers. Voor demonstraties geldt wel de regel in de noodverordening dat deelnemers in de openbare ruimte anderhalve meter afstand moeten houden. Een gemeente kan demonstraties verbieden op grond van verstoring van de openbare orde of uit zorg om gezondheidsrisico’s. Dat gaat buiten de noodverordening om.
