Wildernis Oostvaardersplassen moet wijken voor toeristen
Grote grazers zijn de natuurlijke beheerders van de Oostvaardersplassen. Maar Provinciale Staten en Flevoland hebben woensdagavond ingestemd met een voorstel van SGP en VVD om het natuurgebied ingrijpend te veranderen. Meer recreatie en minder grote grazers, dat is de essentie van het plan. Bioloog Frans Vera ziet dit niet zitten: 'Dan dondert het hele ecosysteem in elkaar.'
Zijn laarzen zetten de eerste menselijke sporen tussen de hoefafdrukken in de modder. Hier, in de Oostvaardersplassen, is Frans Vera (67) een exotische indringer tussen de runderen, paarden en herten. Zij, de grote grazers, maken in de drassige landen tussen Almere en Lelystad de dienst uit; hij, de geestelijk vader van het natuurgebied, wordt slechts als gast geduld.
'Nergens anders in Europa zie je grote hoefdieren door elkaar en in vrijheid leven', zegt Vera. Met iedere stap komt hij dichter bij de paarden. De dieren vertrouwen op de kracht van de kudde en verroeren zich niet. 'En nu moeten ze worden afgeschoten, omwille van het toerisme. Dat is toch te bizar voor woorden?'
Vera's stem schiet een octaaf omhoog als hij over de plannen van de Flevolandse politiek praat. Dertig jaar lang werkte hij aan het optuigen van een ecosysteem in de Oostvaardersplassen, met daarin een belangrijke rol voor edelherten, heckrunderen en konikpaarden. Nu, anderhalf jaar na zijn pensioen, lopen er 2.600 van zulke grote grazers rond in het natuurgebied van Staatsbosbeheer.
Tekst gaat verder onder de foto.
Zijn de Oostvaardersplassen mislukt?
Ons beroemdste en beruchtste natuurgebied is een splijtzwam geworden, waarbij biologen en natuurliefhebbers onderling met rode koppen tegenover elkaar staan. Lees de column van Caspar Janssen erover.
Deze wildernis moet plaatsmaken voor toerisme
Volkskrant-fotografen Marcel van den Bergh en Julius Schrank bezochten het natuurgebied. Bekijk de fotoserie hier.
'Etalagebied'
In de 5.400 hectare grote Oostvaardersplassen begrazen zij het grasland, dat daarmee weer geschikt wordt voor andere diersoorten. De populaties houden zichzelf in stand: worden er in de lente te veel hoefdieren geboren, dan rekent de winter met de zwaksten af.
Alleen: de Oostvaardersplassen zijn niet zo geschikt voor toerisme, iets wat de de Provinciale Statenfracties van SGP en VVD willen veranderen. In 2014 trok het gebied nog 900 duizend bezoekers na de première van de succesvolle film De Nieuwe Wildernis, maar sindsdien zou het toerisme teruglopen. Vrijdag presenteerden SGP en VVD een plan met de wens van het hele natuurgebied een 'etalagebied' te maken. Met meer ruimte voor de bezoekers, voor wie op dit moment slechts flarden van het natuurgebied toegankelijk zijn - en minder voor de grazers.
'Wat wij willen, is een toeristisch gebied', zegt Flevoland-Statenlid Sjaak Simonse van de SGP. ' Daarvoor moet het aantal grote grazers dalen, want op dit moment zijn de Oostvaardersplassen volledig kaalgevreten. Er staat geen enkele boom, het is één grote steppe. Wat wij willen, zijn bomen en struiken. Dat kan alleen met minder grote grazers.'
Tekst gaat verder onder de foto.
Een bijkomend voordeel is dat zonder de hoefdieren er meer ruimte is voor andere diersoorten, zegt hij. Het gebied wordt dus diverser én winstgevender. Experts moeten uitrekenen hoeveel grazers de provincie precies moet afschieten.
Het voorstel is nog niet tot in detail uitgewerkt. Ecoloog Vera vreest dat het plan veel zal lijken op een nog niet gepubliceerde landschapsvisie die in 2016 in opdracht van Staatsbosbeheer werd opgesteld. Daarin staat dat een deel van het grasland onder water moet komen te staan. In het moerasgebied dat zo ontstaat, is wel plek voor toeristische huisjes op het water, maar niet voor grote grazers. Zij zullen moeten uitwijken naar de bossen aan de randen van het natuurgebied.
Daar is geen ruimte om zo veel grazers op te vangen, zegt Vera. Hij is achter het stuur van een terreinwagen gekropen om het voor bezoekers onbereikbare binnengebied te laten zien. Volgens hem zullen de vele grazers de jonge bomen kapotmaken, waardoor het bos sterft. 'Alleen het afschieten van grote aantallen kan dat voorkomen.'
'In Nederland is alleen plek voor gezellige natuur'
Als we hier nog een stukje echte natuur willen, zullen we het bijbehorende lijden op de koop toe moeten nemen, schreef Bert Wagendorp in zijn column.
Natura 2000
Vera wijst op de grote hoeveelheid herten die op de Veluwe wordt afgeschoten om bosbouwschade te voorkomen. 'Ik heb uitgerekend dat hier zo'n 90 procent van de hertenpopulatie moet verdwijnen. Dat zal ook gelden voor de runderen en paarden.'
Volgens Vera is het verhogen van het waterpeil in strijd met het beheerplan voor het gebied. Dat plan valt onder Natura 2000, het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden, en heeft daarmee een wettelijke status. Vera: 'In het beheerplan voor de Oostvaardersplassen staat duidelijk dat de hoeveelheid grasland niet mag afnemen. Stellen SGP en VVD dat straks toch voor, dan overtreden ze de wet.'
Dat de partijen bezweren dat het gewijzigde beheer in lijn zal zijn met de Natura 2000-doelstellingen, zegt volgens Vera niets. 'Neemt het grasland af, en dat lijkt er volgens het visieplan wel op, dan houden ze zich niet aan de wet. Daar is niets ondubbelzinnigs aan.'
Tekst gaat verder onder de foto.
Domino-effect
SGP'er Simonse ontkent dat de grasvlakte onder water wordt gezet. 'Ik ben niet eens bekend met de inhoud van het visieplan.'
Vera vreest voor een domino-effect als de dieren worden afgeschoten. Morrelen aan een ecosysteem gaat zomaar niet. 'Als er minder grote grazers zijn, verruigt inderdaad het grasland. Daardoor is het niet meer geschikt voor de grauwe ganzen, die ieder jaar in mei en juni naar het grasland trekken.' Die grauwe ganzen zijn er dan ook niet meer om het riet in het aangrenzende moerasgebied op te eten, waarschuwt hij. 'Het moeras groeit daardoor helemaal dicht. Voor de moerasvogels, die VVD en SGP met dit plan proberen te lokken, is dan helemaal geen plek meer. Als je de grote grazers afschiet, dondert zo het hele ecosysteem in de Oostvaardersplassen in elkaar.'
In het licht van de ondergaande zon rijdt Vera langs de rietvelden aan de buitenkant van het gebied. De lange stengels langs het wandelpad ontnemen de bezoekers het zicht op de grazers. Dit riet overal: dat schrikbeeld kan volgens hem werkelijkheid worden als de grazers worden afgeschoten.
Als het nodig is, waagt hij er een rechtszaak aan, zegt Vera. 'En dan niet omdat het mijn levenswerk is en ík dit verschrikkelijk vind. Ik span dan een rechtszaak aan omdat de provincie zich aan de wet moet houden.'
