Analyse
Wil de ware Thatcheriaan opstaan nu zich economische nood aandient?
The Old Lady, de bijnaam van de Bank of England, is uiterst pessimistisch over de Britse economie. Ondertussen bevechten de twee premierskandidaten, Liz Truss en Rishi Sunak, elkaar over de vraag wat The Iron Lady, Margaret Thatcher, zou hebben gedaan in deze situatie.
Inflatie die dreigt te lopen naar meer dan 13 procent, een trapsgewijze verhoging van de rente en een stevige recessie. Dat kunnen de Britten komende tijd verwachten. De Centre for Economic and Business Research heeft voorspeld dat de lasten voor een gemiddeld huishouden dit jaar met omgerekend 5.500 euro gaan toenemen. Het is de prijs van het drukken van honderden miljarden ponden tijdens de pandemie, en het tegelijkertijd dichtgooien van de economie. De Russische inval in de Oekraïne heeft het verergerd, terwijl volgens sommige economen ook nadelige gevolgen van Brexit meespelen.
Hoeder van de economie
Terwijl bankgouverneur Andrew Bailey de alarmklok luidt, wordt het Verenigd Koninkrijk niet bestuurd. Na zijn huwelijksfeest is premier Boris Johnson met vakantie gegaan en ook zijn minister van Financiën Nadhim Zawahi is in geen velden of wegen te bekennen. De Conservatieve regeringspartij is druk bezig met het kiezen van een nieuwe leider, die automatisch ook premier zal worden. Voor de regeringspartij staat het imago op het spel als de betrouwbare hoeder van de economie, maar de robuuste eik in het logo van de Conservatieven gaat lijken op een Magic Money Tree, de Magische Geldboom.
Dat geldt met name voor Liz Truss, de minister van Buitenlandse Zaken die de favoriet is om de fakkel van Johnson over te nemen. Bij een van de recente debatten had ze binnen een paar minuten reeds 95 miljard euro uitgegeven. Ze wil, hield ze de partijleden in de zaal en de televisiekijkers thuis voor, de geplande verhoging van de zorgpremie terugdraaien, zowel de vennootschaps- als de inkomstenbelasting verlagen, de groene accijnzen beperken, de uitgaven voor defensie verhogen en een nieuwe spoorlijn in Noord-Engeland aanleggen. De voorstellen van haar rivaal Sunak kosten ‘slechts’ 35 miljard euro.
De twee beweren allebei de ware erfgenaam te zijn van de in 2013 overleden Thatcher, de premier die het land in de jaren tachtig grondig veranderde. Gewone kiezers zijn verdeeld over haar erfenis, maar in de Conservatieve Partij is ze, naast Winston Churchill, een icoon. Volgens Truss is het noodzakelijk om de lethargische economie met radicale ideeën, belastingverlagingen voorop, uit het slop te trekken. Groei en welvaart zouden dan vanzelf volgen. Sunak daarentegen wil de economie eerst genezen. Volgens deze oud-minister van Financiën leeft Truss in een fantasiewereld, net zoals de socialist Jeremy Corbyn destijds.
Twee Thatchers
Het interessante is dat beide een andere Thatcher voor ogen hebben. Sunak baseert zich op de vroege Thatcher, die in 1979 aantrad toen het land een puinhoop was na lange stakingen en torenhoge inflatie. Haar medicijn was financiële discipline. Ze stond erom bekend dat ze de staatshuishouding vergeleek met een huishoudboekje. Haar voornaamste doel was om inflatie onder controle te brengen, wat gepaard ging met verhoging van de rente, verhoging van belastingen en beperking van de overheidsuitgaven. Het werkte, al was de prijs hoog in de vorm van massawerkloosheid.
Truss kijkt naar de latere Thatcher, die van de flinke belastingverlagingen en het stimuleren van de aanbodzijde van de economie. Het gevolg was een dynamische economie, en een grotere ongelijkheid. Sunak is dat ook van plan, maar het grote verschil is dat hij de economie eerst wil stabiliseren. Hij heeft, via een opiniestuk in The Daily Telegraph, steun gekregen van Nigel Lawson, de bekende minister van Financiën onder Thatcher. Volgens hem begrijpt Sunak de ernst van de economische situatie beter en bouwt Truss haar plannen op drijfzand. Het lenen van tientallen miljarden om belastingen te verlagen is in zijn ogen waanzin.
Feelgood-kandidaat
Truss profileert zich als de optimistische feelgood-kandidaat en heeft gezegd dat een recessie, anders dan de Old Lady denkt, niet onvermijdelijk is. Tegenstrever Sunak, die een lange loopbaan in de financiële wereld achter de rug heeft, wil open kaart spelen met zijn gehoor en zegt dat er pijnlijke tijden aankomen. Een verschil tussen de twee is dat hij bereid is om burgers een handje te helpen bij het betalen van de rekeningen. Truss weigert dat en vertrouwt geheel op de onzichtbare hand van de vrije markt. Van een extra belasting op de woekerwinsten van de energiereuzen, een windfall tax, wil ze bijvoorbeeld niets weten.
Bij het jongste televisiedebat maakte Sunak de beste indruk bij de gewone kiezers. Maar die hebben het dit keer niet voor het zeggen. Binnen de partij ligt de voormalige werknemer van Goldman Sachs minder goed. De staat van de economie mag dan het grote onderwerp van debat zijn, bij een verkiezing speelt ook de persoon een rol. Sunak zou te elitair overkomen, zijn boodschap is te somber en, niet onbelangrijk, hij wordt gezien als de Judas die ‘Boris’ heeft verraden. Er lijkt meer behoefte te zijn aan het nostalgisch-optimistische verhaal van Truss die, mede door haar manier van kleden, ook nog een beetje doet denken aan Thatcher.
