'Wij geven de patiënt voorlichting en uitleg'

De Nederlandse Kankerbestrijding heeft die veranderende rol erkend door Riet van der Heide-Schoon de Professor dr P. Muntendamprijs toe te kennen. Van der Heide (54) ijvert als bestuurslid van de beroepsvereniging al jaren om haar vak uit de schaduw te halen. Ze krijgt de jaarlijkse prijs vooral voor haar belangrijke rol in het organiseren van voorlichting en begeleiding van kankerpatiënten in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis.

Nederland telt drieduizend radiologisch laboranten: 2500 röntgen- en 500 radiotherapeutisch laboranten. 'De verfijning en uitvoering van de behandeling die de radiotherapeutisch oncoloog voorschrijft, wordt door ons bedacht', zegt Van der Heide-Schoon. 'Ons beroep is technisch, maar met veel observatie en zorg. Een behandeling met bestraling kan wel eens zeven tot acht weken duren. Wij zien de patiënt elke dag. We observeren: wat gebeurt er precies? Hoelang duurt een bijwerking? We geven uitleg en voorlichting.'

De prijs, 50 duizend gulden, gaat zij besteden om aan de Hogeschool Haarlem een opleiding te helpen opstarten voor radiotherapeutisch laboranten die zich specialiseren in het screenen van bijwerkingen bij nieuwe bestralingsbehandelingen.

'De radiotherapie-afdelingen en de coördinerende organisatie hebben behoefte aan het nauwkeurig in kaart brengen van de bijwerkingen die radiotherapeuten signaleren. Ook de bijwerkingen op lange termijn. Patiënten leven steeds langer, na behandeling.

'Bestraling zal op den duur wellicht ook nieuwe tumoren veroorzaken. Het is belangrijk om precies te volgen wat er gebeurt en dat ook goed te registreren. Wij hebben meer contact met de patiënt dan de arts, dus het ligt voor de hand dat een research-laborant de coördinator wordt bij het registreren van bijwerkingen.'

Het eerste voorlichtingsboekje over bestraling maakte Riet van der Heide nog met de stencilmachine, in de jaren zeventig. Losbladig, zodat tussen de algemene informatie velletjes toegevoegd kunnen worden met specifieke gegevens per patiënt. Zo gaat het nog steeds in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis. De boekjes zijn inmiddels vertaald en worden hier en daar in Europa nagemaakt. Een belangrijke rol spelen de getekende poppetjes: omtrekken van het lichaam, waarin de tumor ingetekend wordt op de betreffende plek.

Van der Heide: 'Toen we net begonnen waren met die informatie-boekjes moest mijn man voor een rugoperatie een tijd een gipskorset dragen. De gipsverbandmeester liet hem een foto zien van iemand met zo'n corset, zodat hij wist waar het precies kwam te zitten en hoe hij er dan uit zou zien. Toen ik dat zag, dacht ik: we moeten ook foto's gebruiken voor onze informatie aan kankerpatiënten. Als je er een beeld bij hebt, dringt het beter door dan wanneer je het alleen hoort of leest.'

Voor iedere nieuwe behandeling krijgen de patiënten bij de mondelinge uitleg de beelden te zien. Voordat de markering voor de bestraling met onafwasbare inkt op de huid wordt aangebracht, ziet de patiënt er een voorbeeldfoto van en tekent de arts of de radiotherapeutisch laborant hetzelfde patroon op de betreffende plek bij het poppetje in het voorlichtingsboek.

Anderhalf jaar geleden stond Riet van der Heide plotseling zelf in de schoenen van de patiënt. Er werd bij haar een ernstig uitgezaaide borstkanker geconstateerd. Als patiënt in haar eigen ziekenhuis constateerde ze dat de voorlichting voor elkaar was.