Wiens brood men eet
Toen de grafelijke klerk Melis Stoke kort na 1300 de geschiedenis van Holland te boek stelde, pakte hij de draad op waar zijn voorganger die had laten liggen....
Al in de Middeleeuwen werd de Rijmkroniek van Holland gezien als een belangrijk historisch werk, en toen de Hollandse hegemonie in de Nederlanden zich aftekende, werd dat belang alleen maar groter. Vanaf 1591 is het werk met regelmaat uitgegeven. Nu ligt er een nieuwe, vuistdikke editie, waarin de beide overgeleverde versies van de Rijmkroniek naast elkaar zijn afgedrukt, met woordverklaringen en commentaren.
De auteur van het eerste gedeelte is niet bekend. De auteur van het grootste, tweede deel is de schrijver van de grafelijke kanselarij, Melis Stoke, die het werk schreef in opdracht van de Hollandse graven Jan II en Willem III.
Over de historische en literaire waarde van het werk is in de loop van de tijd zeer verschillend geoordeeld, afhankelijk van de letterkundige of geschiedkundige invalshoek van de oordelaar en die van zijn tijd. Historici zagen het belang van de Rijmkroniek voor de geschiedschrijving, maar trokken de betrouwbaarheid ervan in twijfel. Letterkundigen waren meestal weinig gecharmeerd van Stokes stijl.
En inderdaad, een groot dichterlijk talent is Stoke niet. Maar literaire kunstigheid is ook niet wat omstreeks 1300 van een kroniekschrijver verlangd werd. Stoke schreef een kroniek in opdracht. Hij houdt zich meestal netjes aan de historische feiten, maar gebruikt die voor zijn eigen standpunten. Dat waren grotendeels die van zijn broodheren, de Hollandse graven. Onpartijdigheid was voor Stoke zeker geen vereiste, en waarschijnlijk zelfs helemaal niet gewenst.
Zijn voorganger probeerde vooral de Hollandse aanspraken op Friesland te legitimeren; Friezen rijmt in het eerste deel van de Rijmkroniek niet zonder reden meer dan eens op 'riesen', dwazen. Stoke verdedigde zijn graven tegen de opstandige Hollandse, Zeeuwse en Vlaamse edelen. Hij vervlecht de feiten met kritiek op trouweloze mooipraters en hij bindt de landsheer op het hart opstandige elementen streng maar rechtvaardig te straffen. De opdrachtgevers zullen tevreden zijn geweest met hun kroniekschrijvers.
Voor de geschiedenis van Nederland blijft het werk een belangrijke bron. Voor wie wil weten hoe boeiend of partijdig Stoke en zijn voorganger zijn, kan daarover aan de hand van de nieuwe uitgave zelf oordelen.
