Wie wordt er getroost met een troostfinale?
De teleurstelling was groot nadat het Nederlands elftal de halve finale van het WK verloren had door strafschoppen. Exit WK voor Oranje. Of nee, toch niet. Zaterdag speelt Nederland nog de 'troostfinale' tegen Brazilië. Niemand die daar nog zin in heeft. Waarom moet die wedstrijd eigenlijk gespeeld worden?
Bondscoach Louis van Gaal heeft er in elk geval de pest in. Volgens hem zou de wedstrijd nooit gespeeld mogen worden. 'Roep ik al tien jaar. Er is al een oneerlijkheid omdat we een dag minder rust hebben dan de tegenstander', aldus Van Gaal op de persconferentie na afloop van de wedstrijd. Volgens hem moet je spelers in de laatste fase van een toernooi niet nog meer belasten door een wedstrijd waarin je derde of vierde wordt. 'Er telt maar één prijs en dat is wereldkampioen worden.' Robben kan de troostfinale eveneens gestolen worden. Ook voor hem telt alleen de beker. De troostfinale is 'om des keizers baard', zo zei hij tegen de NOS, oftewel een wedstrijd om niets.
De discussie over de zin en onzin van de troostfinale is geen nieuwe. FIFA-voorzitter Sepp Blatter sprak in 1998 al hardop zijn twijfels uit over het nut van de troostfinale. Wel benadrukte hij het commerciële belang van de troostfinale.
Vreemd is het niet dat de spelers geen zin hebben in de wedstrijd om de derde plek. Ze zijn moe en de kans op de wereldbeker is al verkeken. Bij eerdere troostfinales waren ook veel lange gezichten te zien. Denk aan de wedstrijd tegen Kroatië in 1998, toen Nederland met 2-1 verloor. Het geeft te denken: als iedereen bezwaar heeft tegen deze wedstrijd, waarom wordt hij dan nog gespeeld?
Waar komt de troostfinale vandaan?
Om maar bij het begin te beginnen. De troostfinale werd ingevoerd toen voetbal nog een olympische sport was. Daarbij hoort een eerste, tweede en derde plaats (voor goud, zilver en brons). Dus moest er een troostfinale gespeeld worden tussen de twee verliezers in de halve finale. Nederland boekte zelfs een mooie overwinning in één van deze troostfinales, in 1912. Toen won het Nederlands elftal met 9-0, een historische overwinning. Ook toen voetbal geen olympische sport meer was bleef de troostfinale bestaan; op het eerste WK in 1930 stond de wedstrijd om de derde plaats weer op het programma.
Commercieel belang
Een belangrijke reden voor het voorbestaan van de troostfinale is, Blatter zag het goed, geld. Voor deelname aan het WK krijgt de KNVB geld van de FIFA, zo schrijft de NOS in een overzicht. Hoe verder een team in het toernooi komt, hoe hoger de premie. De winnaar van het WK krijgt 36,5 miljoen dollar mee naar huis, de verliezer 26,5 miljoen dollar en de nummer drie, de winnaar van de troostfinale dus, 23.5 miljoen dollar.
De wedstrijden leveren niet alleen wat op voor de KNVB en de spelers, ook het gastland en de FIFA profiteren ervan. Door de extra kaartverkoop en de extra tv-uitzending en bijbehorende reclameblokken.
Spijt
Vaak is er voorafgaande aan de troostfinale kritiek op het fenomeen, maar daarna worden de spelers milder. Zo hebben een aantal spelers van het Nederlands elftal spijt van hun instelling in 1998. Arthur Numan en Boudewijn Zenden vertellen in dagblad Metro vandaag hoe het bij het Nederlands elftal van 1998 aan motivatie ontbrak. 'Ik kom me er wel snel overheen zetten. Als je dan toch moet spelen, laten we dan maar winnen ook', vertelt Numan. 'Maar een aantal van de jongens kon zich niet meer motiveren voor de troostfinale. Dat merkte ik meteen tijdens de wedstrijd. Dennis (Bergkamp) had er bijvoorbeeld geen trek meer in.' Achteraf gezien vond de ex-voetballer het jammer dat het elftal dat jaar geen derde werd. 'Nu stapten we met een erg klote gevoel het vliegtuig in, als we van Kroatië hadden gewonnen was dat wellicht iets minder geweest.'
Zenden was de enige die scoorde in de wedstrijd tegen Kroatië. 'Ik was 21 en wilde zoveel mogelijk spelen, dus voor mij was het geen opgave.' Zenden vertelt dat veel spelers last kregen van pijntjes. 'Daar komt bij dat Kroatië voor het eerst sinds de onafhankelijkheid meedeed aan het WK. Voor hun was het halen van de troostfinale al een prestatie op zich. Zij vlogen er vol op.'
Zweden werd vier jaar eerder, in 1994, derde dankzij een goed gespeelde troostfinale tegen Bulgarije. Het rotgevoel moet bij die ploeg ongetwijfeld minder zijn geweest: de Zweden werden in eigen land als winnaars ontvangen door 200 duizend trotse fans.
Statistieken
Tot slot valt er voor spelers ook nog wat statistisch gewin te halen. Zo kunnen Sneijder en Robben door te scoren het oude WK-doelpuntenrecord van Johnny Rep evenaren.
De Fransman Just Fontaine had ook veel aan de troostfinale. Hij is nog steeds recordhouder van de meeste doelpunten op één WK. Fontaine maakte er maar liefst dertien op het WK van 1958 tegen Duitsland. Vier van die doelpunten werden gescoord in de strijd om de derde plaats tegen Duitsland.
