Wie wil, klutst aan zijn beeldscherm zo een eigen wereldbeeld in elkaar
Voor de nieuwsconsument is het de kunst zich te wapenen tegen het eigen wantrouwen, een duister duiveltje dat steeds vaker om voeding roept.
Schokkend nieuws: Dutrouxachtige vondsten in Zwolle. Agenten van de 'ITCCS' (International Tribunal into Crimes of Church and State) troffen in koelcellen en geheime kelderruimtes kinderen aan, ondervoed en in elkaar geslagen en opgesloten in kleine kooien. Ook zijn lichaamsdelen, martelwerktuigen, audio- en video-opnameapparatuur en pornografisch materiaal gevonden. De inval was onderdeel van een internationale operatie, waarbij in Zwolle, Dijon (Frankrijk) en Luzern (Zwitserland) acht kinderen, onder wie baby's, werden bevrijd.
Geef toe: dit wist u niet. Logisch, want u raadpleegt 'mainstream media' en die zijn zoals bekend 'in handen van een handvol mensen die nauw betrokken is bij de satanische Negende Cirkel-sekte. Ze hebben er geen belang bij om het breed uit te meten in het nieuws, omdat het hoogstwaarschijnlijk zal leiden tot grote maatschappelijke verontwaardiging'. Dat schrijft website ellaster.nl, 'blog voor mensen die op zoek zijn naar de waarheid en alternatieve standpunten'.
Het bericht is natuurlijk onzin. Maar die notie in deze burgerlijke krant zal de (anonieme) verspreider alleen maar sterken in het complotdenken.
Nepnieuws is erg in de mode. En zeker de beschuldiging ervan aan verspreiders. Wie wil, klutst aan zijn beeldscherm - voorbij de kattenfilmpjes - zijn eigen wereldbeeld in elkaar, vol duivelse krachten en geheime genootschappen - altijd is er 'bewijs' voor. Vooral sinds Donald Trump zijn ook 'fatsoenlijke' media als CNN en The New York Times gedegradeerd tot leugenfabrieken, geleid door malafide bazen met al even dubieuze drijfveren en politieke agenda's. De olievlek besmeurt de hele mediawereld.
Deze week bereikte een nieuw golfje ook ons land. CNN had na de aanslag in Londen beelden uitgezonden van een tegendemonstratie van moslims, die afstand namen van IS-terreur.
Een buitenstaander, ene Mark Antro, maakte en verspreidde opnamen van CNN-verslaggeefster Becky Anderson, die de demonstranten bij elkaar plaatste zodat het er beter op stond. De suggestie was duidelijk: hier wordt gerommeld met de werkelijkheid. Nepnieuws!
Really? Hooguit een geval van enscenering, zoals fotografen politici op een EU-top ook wel eens manen wat dichter bij elkaar te kruipen. Nepnieuws zou het pas zijn wanneer CNN had gesuggereerd dat het een massabetoging betrof (het was duidelijk zichtbaar dat er hooguit 20 demonstranten stonden), zelf de demonstratie had bedacht of de protestborden had verstrekt. Daarvan is niets gebleken. Maar gelovigen, onder meer bij de rechtse kerk van GeenStijl, hebben weinig koren nodig voor hun molen. In plaats van het uit te zoeken, ging website ThePostOnline klakkeloos mee in het gewenste frame, en kopte: 'Zo maakt CNN nepnieuws: propaganda op kosten van terreurslachtoffers - Maar of u niet wilt twijfelen aan de 'feiten' van oude media...'
En het was toch al zo'n feestelijke week voor het wantrouwen. Het NOS-Journaal had zondagavond immers een fragmentje weggelaten uit de speech van Theresa May, na de aanslag in Londen. Net dat stukje waarin ze de daad betitelde als 'islamitisch extremisme'. Had beter gekund, erkende de NOS later, en daar is geen woord aan gelogen. Maar uit de rest van de NOS-berichtgeving kon je onmogelijk concluderen dat de aanslag iets anders was dan islamitisch extremisme. 'Wij trachten niets te verhullen en niets te vergroten, onze richtlijn is zaken bij de naam te noemen', liet de NOS weten. Maar dat is gericht aan dovemansoren, die alleen maar geopend worden wanneer de term 'nepnieuws' weer kan vallen. Dat gebeurde dan ook weer volop, op de bekende podia.
Website denieuwereporter.nl publiceerde afgelopen week een interessant onderzoekje naar nepnieuws van Bertijn van der Steenhoven, masterstudent Neerlandistiek. Conclusie: er wordt veel vaker bericht over nepnieuws als fenomeen, dan dat er voorbeelden van worden genoemd. In bijna 800 artikelen over nepnieuws trof Van der Steenhoven 39 'voorbeelden' aan. Daarvan waren er 22 Amerikaans. In totaal werden 12 Nederlandstalige nepberichten genoemd, zoals de bewering dat Sylvana Simons de Efteling racistisch zou vinden, en berichten in de categorie 'Vrouw laat ex aanvallen door eekhoorns'.
Nepnieuws bestaat. Maar vaker is de beschuldiging onwaarder dan de grond ervoor. Voor de nieuwsconsument is het de kunst zich soms te wapenen tegen het eigen wantrouwen, een duister duiveltje dat steeds vaker om voeding roept.
Waartoe het aanjagen en vrijelijk strooien met verwijten kan leiden, is duidelijk. De Pakistaanse minister van Defensie Asif geloofde vorig jaar het 'nieuws' dat Israël dreigde over te gaan tot een kernaanval als Pakistan troepen naar Syrië zou sturen. Pakistan zou terugslaan met een nucleaire aanval, tweette de minister. In Californië bestormde eind vorig jaar een man een pizzeria met een AR-15 automatisch geweer, omdat zich daar een pedofielennetwerk van Hillary Clinton zou ophouden. Nepnieuws kan een democratie ondermijnen. Wie wil geloven dat gras eten helpt tegen kanker (onder meer ninefornews.nl), helpt niet alleen de waarheid, maar ook zichzelf om zeep.
Woont u in Zwolle? Houd deuren en ramen gesloten. Nepnieuws gaat soms harder dan u denkt.
