Wie vormen dat RedTeam, dat burgemeester Halsema adviseert over mondkapjes en waarover premier Rutte het heeft?

Eigenlijk is het de wereld op z’n kop, zegt Wim Schellekens. Zijn RedTeam was opgericht om het officiële Outbreak Management Team (OMT) van weerwoord te voorzien. Maar wat hoorde hij met de rest van Nederland premier Mark Rutte zeggen, maandagavond op de persconferentie? ‘Het OMT hebben we gevraagd: breng ons advies uit over dat RedTeam-advies.’

In ‘dat advies’ beveelt het RedTeam, samen met topviroloog en voormalig RIVM-directeur Roel Coutinho, het gebruik van mondkapjes aan als extra maatregel om een tweede lockdown te voorkomen. Femke Halsema vroeg de partijen vorige week persoonlijk om daarover te adviseren, vertelde de burgemeester van Amsterdam maandag bij Op1. Daar stokte de opmars niet van het RedTeam: woensdagochtend mochten Schellekens en teamlid Bert Slagter de Tweede Kamer vertellen wat nodig is om het virus een kopje kleiner te maken.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Doorbraak

Het is de definitieve doorbraak van het RedTeam, dat in juli begon met vier deskundigen die in een brandbrief aan het kabinet hun zorgen uitten. Sindsdien breidde het team gestaag uit en veroverde het, op sociale media en aan talkshowtafels, zijn eigen curieuze plek in de nationale coronadialoog. De steeds zorgelijker coronacijfers doen de behoefte aan een kritisch tegengeluid alleen maar toenemen, zeker nu het kabinet en het OMT het zelf ook niet altijd meer lijken te weten.

Het gevolg: in de beeldvorming is het RedTeam recht tegenover de ‘zittende macht’ komen te staan. ‘Maar we zijn geen alternatief OMT, en ook geen vervanging voor het OMT’, zegt veldepidemioloog en teamlid Amrish Baidjoe.

Dat de kabinetsadviseurs nu op hun advies moeten reageren, en Rutte dat op de persconferentie aankondigde, is allicht goed voor de naamsbekendheid van het RedTeam. Maar Baidjoe houdt er geen goed gevoel aan over. ‘Het OMT wordt nu in z’n hemd gezet en daar is niemand bij gebaat. Als minister De Jonge een goede crisismanager was geweest, had hij gezegd: ga er samen maar even over babbelen.’

Dat frustraties hierover in het OMT leven, bleek woensdag wel toen leden in de Volkskrant anoniem hun beklag deden over onder meer de groeiende adviesrol van het RedTeam. Dat team trekt nauw op met de oppositie en wordt zo onderdeel van de naderende verkiezingen, klonk het ook in Den Haag. De adviezen van het RedTeam en de uitlatingen van PvdA-leider Lodewijk Asscher zouden één op één overeenkomen.

Het zijn beschuldigingen waar Schellekens en Baidjoe niets mee kunnen. ‘We hebben wel contact met de oppositie, onder wie met Asscher, maar net zo goed met partijen van de coalitie’, aldus Schellekens. ‘We zijn niet politiek geaffilieerd’, zegt ook Baidjoe. ‘Ik vind het frame dat we ons zouden laten gebruiken vervelend. Ja, het was de oppositie die ons al eerste vroeg: kunnen jullie niet je analyse delen op een hoorzitting? Maar juist dat uitwisselen van inzichten is het fundament van de wetenschap.’

Brandbrief

Samen met Arnold Bosman en Xander Koolman (zie overzicht) waren zij het die in juli een brandbrief stuurden. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid had hen en zo’n honderd andere experts al uitgenodigd om na te denken over verbeterpunten in het beleid, maar dat proces zou veel te lang duren, dachten de vier. In de brief drongen ze aan op intensiever bron- en contactonderzoek, een laagdrempeliger testbeleid én het gebruik van mondkapjes.

Die samenwerking beviel goed, zegt Schellekens, maar de oorspronkelijke leden misten nog competenties om een volledig oordeel te kunnen geven over de corona-aanpak. Het RedTeam zocht daarop acht andere deskundigen aan uit verschillende vakgebieden, van een verpleegkundige en een gedragswetenschapper tot - in de persoon van Slagter - een ‘expert complexe systemen’. De naam komt uit het bedrijfsleven, waar een ‘rood team’ afzonderlijk van een ‘blauw team’ aan oplossingen werkt om tunnelvisie te voorkomen.

Vaste prik is de videovergadering op maandagavond, met meer overleggen als de rest van de week daar om vraagt. Discussiëren doen de twaalf huidige teamleden voortdurend via de berichtenapp Discord. Daar hebben ze ook een besloten community opgericht voor 250 personen die volgens het RedTeam een zinvolle bijdrage aan de discussie kunnen leveren. ‘Ons eigen RedTeam’, zegt Schellekens.

‘Werden paniekzaaiers genoemd’

Sinds juli deelde het team speldenprikjes uit met brieven, rapporten en veelgedeelde ‘draadjes’ van berichten op Twitter. Dat De Jonge hen had uitgenodigd om mee te denken, hielp bij het krijgen van aandacht in de traditionele media. In de Tweede Kamer hielden leden al twee keer een presentatie. Volgens Schellekens praat het RedTeam ook met GGD-directeuren en burgemeesters. Onder wie dus met Halsema, op wier verzoek het team zijn mondkapjesadvies zondag vervroegd uitbracht.

Die nieuwe adviesrol verontrust leden van het OMT. Tegengas is prima, maar de rolverdeling moet helder blijven, klinkt het. Het RedTeam kent ook geen hoogleraren die al jaren meedraaien in de internationale top en leidende figuren zijn in ziekenhuizen. In de academische pikorde staat het team duidelijk lager dan het OMT.

Hem en zijn teamgenoten om die reden diskwalificeren is te makkelijk, vindt Baidjoe. Kijk naar de reeks waarschuwingen die het RedTeam sinds juli gaf. ‘We werden paniekzaaiers en klagers genoemd ’, zegt hij. ‘Maar we waren spot on.’

De vijf bekendste namen uit het RedTeam:

Amrish Baidjoe, veldepidemioloog:

Hij adviseerde bij de ebola aanpak in Congo, zika in Frans-Guyana en malaria in Kenia. In een Bengaals vluchtelingenkamp hielp Amrish Baidjoe de gezondheidshulp coördineren namens de WHO voor de Rohingya-vluchtelingen. In de coronacrisis staat hij opnieuw armere landen bij, nu als lid van het crisisteam van het Internationale Rode Kruis vanuit Genève.

De crises waarin hij werkt ‘worden niet opgelost door de professoren van deze wereld’, zegt Baidjoe, maar door praktijk en wetenschap te combineren. Veldepidemiologen, de ‘boots on de ground’, zijn daarin volgens hem onmisbaar. Hij bepleit handelen uit voorzorg: doe niet alleen wat je wéét dat werkt, maar ook wat zou kúnnen werken en nauwelijks negatieve bijeffecten heeft. Zoals een mondkapjesplicht.

Wim Schellekens, gepensioneerd hoofdinspecteur:

Hij is eigenlijk ‘helemaal geen expert’ in de bestrijding van virussen, moet Wim Schellekens toegeven. Zijn rol in het RedTeam is die van de grote coördinator, die vergaderingen inplant, afspraken met politici en bestuurders maakt en de vele media-optredens op elkaar afstemt. In het besturen heeft hij wel ruime ervaring: eerder was hij onder meer ziekenhuisbestuurder en hoofdinspecteur bij de Inspectie voor de Gezondheidzorg.

Het team is er om ‘kokerdenken’ bij het OMT en het kabinet te voorkomen, zegt Schellekens. Dat moet volgens de oud-huisarts wel constructief blijven en niet in een hetze ontaarden. ‘Want het slechtste wat wij kunnen doen, is het vertrouwen van de burger in het kabinet ondermijnen.’

Arnold Bosman, veldepidemioloog:

Hij werkte bij de GGD en het RIVM, de twee organisaties met hoofdrollen in de Nederlandse bestrijding van het coronavirus. Daarna trok Arnold Bosman de grens over. Tussen 2006 en 2016 zat hij in Stockholm als hoofd van de opleiding veldepidemiologie voor ECDC, het Europese broertje van het RIVM. Vervolgens begon Bosman voor zichzelf, als onder meer consultant en instructeur in de bestrijding van besmettelijke ziektes.

De coronapandemie is ‘echt het schoolvoorbeeld van een zogenoemd wicked problem’, zei Bosman in augustus in de Tweede Kamer tijdens een door de oppositie georganiseerde hoorzitting over de corona-aanpak. Alleen door verschillende soorten expertise te bundelen kan die aanpak volgens hem effectief zijn. Een idee dat hij niet terugziet in de huidige samenstelling van het OMT.

Xander Koolman, gezondheidseconoom:

Meer dan zijn teamgenoten houdt Xander Koolman oog voor de grote economische gevolgen van het coronavirus. ‘Dit is wat mij betreft meer een economische dan een gezondheidscrisis’, zei hij in juli. Het sectiehoofd gezondheidseconomie aan de Vrije Universiteit Amsterdam zocht de publiciteit op om een tweede, voor de economie verwoestende lockdown te voorkomen. Snel meer maatregelen waren volgens hem nodig.

Twee maanden later doet het kabinet een laatste poging om die gevreesde tweede lockdown te voorkomen. Koolman, tussen 2016 en januari van dit jaar lid van de Raad van Advies van de Nederlandse Zorgautoriteit, vreest het ergste voor de economie. Het blijft ‘moeilijk om te accepteren’ dat het kabinet niet meer heeft gedaan, schreef hij deze maand op Twitter.

Bert Slagter, spreker en programmeur:

Zijn studie computerwetenschappen maakte hij niet af, maar sinds het begin van de crisis ontpopte Bert Slagter zich wel als veelgevraagd coronaspreker aan talkshowtafels. Daar treedt hij op als ‘wiskundige’ en ‘expert complexe systemen’. Sinds 2001 heeft Slagter een bedrijf dat software ontwikkelt voor organisaties. Samen met zijn broer Peter (eveneens lid van het Red Team) runt hij een website met nieuws over de fintech-sector.

Net als bij de eerste golf pleit Slagter voor stevigere maatregelen dan het kabinet neemt. Destijds noemde hij dat crush the curve, nu heet dat de hammer and dance. Een zo hard mogelijke hamer is nodig, zei Slagter woensdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. ‘Hoe strenger je bent, hoe korter het duurt.’