ProfielNieuwe voorzitter Europese Commissie
Wie is Von der Leyen, die haar vastgelopen carrière reanimeert met een van de machtigste functies van Brussel?
Ursula von der Leyen gold jarenlang als een ster in de Duitse politiek. De minister van Defensie werd gezien als een mogelijke president, een toekomstig kanselier. Maar de laatste jaren begon haar glans te verbleken, zozeer zelfs dat zij niet meer meedeed in de strijd om de opvolging van Merkel. Haar politieke carrière leek vastgelopen, en juist op dat moment is daar de ontsnapping naar Brussel en wordt zij een van de machtigste leiders van Europa.
Ook veel Duitsers zijn verrast door deze volkomen onverwachte ontknoping van de onnavolgbare manier waarop de EU-landen de mannen en vrouwen uitkiezen die de komende vijf jaar de leiding zullen hebben. De Duitse sociaaldemocraat Martin Schulz, oud-voorzitter van het Europees parlement, verstuurde dinsdag een vileine tweet. Von der Leyen is bij ons de zwakste minister, twitterde hij.
Ein Sieg von Orbán & Co. Sie haben Timmermans verhindert, der für Rechtsstaatlichkeit steht. Die Regierungschefs dealen etwas aus, der Spitzenkandidatenprozess ist tot. Von der #Leyen ist bei uns die schwächste Ministerin. Das reicht offenbar, um Kommissionschefin zu werden.
— Martin Schulz (@MartinSchulz) 2 juli 2019
Hier speelde ongetwijfeld de teleurstelling mee dat de Europese sociaaldemocraten in de persoon van Frans Timmermans de hoogste EU-post zijn misgelopen. Maar tegelijkertijd wierp Schulz, al of niet onbedoeld, de vraag op: Von der Leyen niet goed voor Duitsland, maar wel goed voor Brussel?
Dat mag je absoluut niet zo zeggen, vindt Marja Verburg van het Duitsland Instituut in Amsterdam. Sinds 2013, toen Von der Leyen minister van Defensie werd, lag zij geregeld onder vuur, maar wie haar hele politieke loopbaan in ogenschouw neemt, ziet een politiek talent.
De dochter van Nedersaksische deelstaatpremier Ernst Albrecht ging in 2001 de politiek in als gemeenteraadslid van het plaatsje Sehnde bij Hannover om vervolgens als een raket omhoog te schieten. Binnen vier jaar zat zij in de Duitse regering. Als minister van Gezinszaken voerde zij het vaderschapsverlof in.
Wat houdt deze functie eigenlijk in?
Voorzitter Europese Commissie is sinds de eerste aantrad in 1957 uitgegroeid tot een van de machtigste functies binnen de Europese Unie. De Commissie fungeert als een soort dagelijks bestuur van de EU: het kan wetten voorstellen, handelsakkoorden onderhandelen en boetes opleggen aan bedrijven die de mededingingsregels overtreden. De voorzitter stelt de prioriteiten vast en verdeelt de taken onder de commissarissen die de 27 andere lidstaten afvaardigen.
Daarna werd ze minister van Werkgelegenheid. In die functie lanceerde zij het plan voor een vrouwenquotum in de raden van bestuur van grote ondernemingen. In beide gevallen zette Von der Leyen haar voorstellen door en trotseerde zij het verzet van de conservatieven in haar partij, de christendemocratische CDU, zegt Verburg.
Veranderingsgezind
Von der Leyen bewees zich als een sterke, veranderingsgezinde politicus die haar ideeën wist te verwezenlijken. Zij is wel een Macher genoemd, een doordouwer, een term die in het verleden meestal werd voorbehouden aan mannen als kanselier Helmut Schmidt en niet zozeer aan vrouwen.
Het was dan ook niet zo verwonderlijk dat Von der Leyen, moeder van zeven kinderen, de eerste vrouwelijke minister van Defensie werd, een van de moeilijkste klussen in de Duitse regering. Menig mannelijke voorganger beet er zijn tanden op stuk.
En ook zij had het niet gemakkelijk. De cultuur bij de militairen is sterk hiërarchisch, bij missies gaat het over leven en dood. De strijdkrachten kun je niet leiden als een gewoon bedrijf, was de kritiek van de sociaaldemocratische SPD op haar. Het Duitse leger lijdt bovendien aan ernstige personeels- en materieeltekorten.
Duitse militairen binden tijdens oefeningen bezemstelen op hun pantserwagens omdat machinegeweren ontbreken. Von der Leyen verweert zich met het argument dat zij niet in een handomdraai 25 jaar bezuinigingen ongedaan kan maken.
Hoewel Von der Leyens ster op Defensie enigszins verbleekte, heeft de afgestudeerde arts (en bèta-vrouw, net als Merkel) zich niet laten wegblazen. Achter haar ingetogen en charmante lach, waarmee ze het goed doet bij het publiek, gaat een doorzetter schuil die niet in haar schulp kruipt bij tegenstand. Al die kwaliteiten kunnen haar van pas komen als nieuwe voorzitter van de Europese Commissie.
Meer lezen over de EU-top en de nieuwe leiders
Naast Von der Leyen neemt ook de Belgische premier Charles Michel (43) plaats aan de top van de Europese Unie, en wel als president. De liberaal is in zijn thuisland al een verbinder gebleken, maar of het hem ook gaat lukken om bruggen te bouwen tussen de Europese hoofdsteden is nog te vraag.
De 72-jarige Spanjaard Josep Borrell wordt de nieuwe buitenlandchef van de EU. Hij is een EU-oudgediende met weinig geduld voor Brexiteers. De sociaal-democraat was bovendien eerder al voorzitter van het Europees Parlement.
De huidige IMF-directeur Christine Lagarde is genomineerd als opvolger van Mario Draghi als president van de Europese Centrale Bank (ECB). Niet iedereen zal blij zijn met de kandidatuur van de Française.
Nu de topfuncties binnen de EU dan toch zijn vergeven, komt er ook een einde aan het langst lopende gezelschapsspel van het Binnenhof: de speculaties over een vertrek van Mark Rutte naar Brussel. De premier blijft – precies zoals hij zelf altijd beweerde. Voor de concurrentie is dat even slikken.
Meer lezen over Von der Leyen
De wake-upcall kwam van Trump, zegt de Duitse minister van Defensie Von der Leyen. Haar toenmalige Nederlandse collega Hennis hoorde al vele wekkers. In München spraken ze in 2017 over de toekomst van de krijgsmacht.
