Wie is tegenwoordig de machtige hertog Alfons?

Van onze medewerkster

Marijn van der Jagt

UTRECHT

Geiéspireerd door Goethes stuk gaf Doorman, emeritus hoogleraar filosofie, een gepassioneerd college waarin hij van leer trok tegen het managementsdenken in de kunst. De hoofdpersoon van Goethes drama, de gevoelige, romantische dichter Torquato Tasso, mag toenadering zoeken tot de machtige geldschieter Hertog Alfons en de pragmatische koopman Antonio, volgens Doorman is de kloof tussen kunst en pragmatiek per definitie onoverbrugbaar.

'Beleidsmakers roepen tegenwoordig dat kunstenaars hun producten moeten positioneren op de markt van vraag en aanbod,' brieste Doorman. Maar kunst is volgens hem geen product waarvan je het effect kunt meten. Een kunstwerk prikkelt ons tot denken in een onbekend gebied, waar nog geen begrippen klaar liggen. 'Wat te doen met al die managers die kunst hardnekkig beschouwen als een product?', vroeg Doorman zich af. 'We moeten begaan zijn met hun lot. Maar we moeten met hen blijven kibbelen. En hun er telkens op wijzen dat hun spraakgebruik foutief is.'

Er klonk gegrinnik uit de zaal toen Henk Scholten na deze tirade het woord nam. Hoe zou de directeur van het Fonds voor de Podiumkunsten, dat theatermakers aanspoort om hun voorstellingen op voorhand fors te verkopen, de kritiek pareren? Het korte, krachtige antwoord van Scholten was in lijn met de no-nonsense aanpak die hij voorstaat. Hij vond het onderwerp een achterhaalde kwestie, gebaseerd op een verkeerde interpretatie van Goethes toneelstuk door de initiatiefnemers van de Theaterweek.

In het boekje dat ter gelegenheid van de Theaterweek is uitgegeven, vraagt Theater Kikker de uitgenodigde theatermakers naar hun ideeën over cultuurpolitiek. 'In hoeverre moeten hedendaagse kunstenaars rekening houden met verwachtingen, voorwaarden en beleidslijnen van de overheid?', vraagt Maarten Verhoeff, artistiek leider van Kikker.

'Theater Kikker wil het hebben over kunst en politiek in de jaren negentig', zei Henk Scholten op de openingsavond. Maar Goethes toneelstuk gaat volgens hem alleen over kunstenaar zijn. De koopman Antonio en de dichter Tasso vertolken allebei de stem van de kunstenaar Goethe, aldus Scholten. 'Ik denk dat de voorstellingen in deze Theaterweek over kunst zullen gaan, en niet over politiek.'

'Ach, hij heeft ergens wel gelijk', zegt Erik-Ward Geerlings, die de uitnodiging van Kikker aangreep voor een Tasso-performance, waarbij hij zich iedere avond laat bijstaan door vier nieuwe, volstrekt onvoorbereide gastspelers. 'Zo simpel als het was in de tijd van Goethe is het allang niet meer. Bij Goethe was de kunstenaar volledig afhankelijk van de machthebbers. Maar wie is in de huidige tijd de hertog? Dat is heus niet alleen het Fonds voor de Podiumkunsten, ik snap wel dat Scholten daar vanaf wil.'

Geerlings mag dan zelf de hoofdrol spelen in zijn Torquato Tasso, hij identificeert zich niet met de romantische dichter. ' Als kunstenaar ben ik gehard door de vrije markt, door het gevecht van allen tegen allen. Wij kunstenaars zijn koopmannen, we zijn allemaal Antonio's. Het publiek is de eigenlijke hertog in deze tijd. Dat is degene die de kunstenaar beoordeelt.'

Weliswaar zijn er net twee subsidieverzoeken van Geerlings afgewezen door het fonds. Maar het weerhoudt hem er niet van om opgewekt verder te gaan. Hetzelfde geldt voor Theater Kikker, dat alweer voor de volgende Theaterweek over Brecht een aanvraag heeft ingediend bij het fonds. Verhoef van Kikker: 'Scholten is ook voor de Theaterweek een broodheer. Tussen de regels van zijn praatje door begreep ik dat we niet op subsidie mogen rekenen. Doorman zegt dat je kunst niet kunt duiden, daar zijn geen woorden voor. Vervolgens komt er zo'n Henk Scholten, en die heeft weë termen klaar om kunst te beoordelen. Dat is nou precies waar wij het over hebben.'

Theaterweek, 5 april in verschillende theaters in Utrecht. Van 9 t/m 12 april in de Rotterdamse Schouwburg. Van 22 t/m 26 april in de Nes Theaters in Amsterdam.