Wie het klimaatakkoord gaat betalen blijft een grote vraag

Milieuorganisaties en de FNV dreigden op voorhand geen Klimaatakkoord te zullen tekenen als de kosten van de energietransitie, net als nu, vrijwel geheel op het bordje van de burger zouden belanden. Aan de Industrietafel, een van de zes tafels waaraan de onderhandelingen plaatsvonden, leek deze kwestie tot een week geleden onoplosbaar. Aan die tafel zitten de Twaalf Grote Uitstoters zelf, bedrijven als Shell en Tata Steel, en de kunstmestfabrikanten. Zij zijn goed voor minstens éénzesde van de totale CO2-uitstoot van Nederland.

Tot nu toe slaagde de industrie erin de rekening van die uitstoot te ontlopen. De energietransitie wordt nu betaald uit de ODE-heffing (Opslag Duurzame Energie) op gas en stroom. Huishoudens betalen dertien keer zo veel aan ODE op gas als de grootste verbruikers. En 66 keer zo veel op stroom.

Geen concessies

De industriëlen aan tafel leken lange tijd niet bereid concessies te doen. Zij eisten in hoofdlijnen twee dingen: subsidie van een miljard euro per jaar om onrendabele investeringen te kunnen bekostigen. En geen extra ODE-heffingen.

Een botsing met de milieuorganisaties en FNV leek onvermijdelijk, maar de voorzitter van de Industrietafel, Manon Janssen, bedacht een bezweringsformule. De eis van een miljard per jaar aan subsidie kwam ongeschonden in het akkoord, maar de harde weigering van de industrie om heffingen te accepteren werd vervangen door een pleidooi voor onderzoek.

Dat moet uitwijzen of Nederlands keuze om ambitieuzer te zijn dan Europa (Europa eist per 2030 dat de uitstoot van broeikasgas met 40 procent daalt, Nederland wil tot 49 procent gaan) de concurrentiepositie van de grote bedrijven aantast. Daarmee is een clash tenminste uitgesteld tot diep in het najaar, als de deelnemers aan de Klimaattafels moeten besluiten of ze hun handtekening zetten.

Windmolens

In de Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord zullen vanmiddag de plannen staan om het Nederlands deel van de Noordzee maximaal vol te bouwen met windmolens. De groei tot 11,5 gigawatt in 2030 was al door het kabinet aangekondigd, maar in 2050 is er mogelijk al 75 gigawatt nodig. Voor de huidige visserij blijft dan geen ruimte meer over.

Als de veiligheidsnormen worden aangepast (het kabinet sleutelt daaraan) mogen vissers misschien met schepen van maximaal 24 meter in de windparken vissen, maar zeker niet de grote schepen van nu, met boom- of pulskor. In plaats van sleepnetten moeten vissers iets gaan doen met staande netten, of met schelpdieren. Of met zeewier.

Aan de tafel voor mobiliteit is een twistpunt nog niet opgelost: de biobrandstoffen. Daarbij gaat het vooral om de vraag hoeveel biodiesel en bioethanol er in de brandstoftanks moet worden bijgemengd. De milieubeweging zegt dat biobrandstoffen niet beter zijn voor het klimaat dan gewone benzine en diesel. Verder staat in dit hoofdstuk dat het openbaar vervoer fors moet groeien, en dat de elektrische auto weliswaar duur is maar toch de toekomst heeft. Rekeningrijden staat er niet in; het kabinet had de banvloek uitgesproken.

Gasprijs

Aan de tafel voor de bebouwde omgeving lijkt iedereen tevreden. De belangrijkste elementen in dit hoofdstuk zijn de stijging van de gasprijs met tegelijkertijd een daling van de stroomprijs, zodat de energierekening per saldo hooguit gelijk blijft. Ook de vraag hoe de aanpassing van bestaande woningen moet worden gefinancierd, lijkt opgelost.

De banken zullen kredieten ontwikkelen (gebouwgebonden financiering), waarvan de kosten van rente en aflossing veelal lager zullen zijn dan de bezuiniging op de energierekening die ermee kan worden bereikt. Met een garantiefonds moeten de risico’s op dergelijke leningen, en dus de hoogte van de rente, beperkt worden. En de rente moet aftrekbaar worden van de belasting.

Het document dat vanmiddag om twee uur door Ed Nijpels zal worden gepresenteerd, is nog lang geen Klimaatakkoord. Het zal de komende maanden worden doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving, dat zijn bevindingen naar het kabinet stuurt.

Dat zal, waarschijnlijk op Prinsjesdag, zijn keuzes bekendmaken en naar de Tweede Kamer sturen. Pas daarna komen de deelnemers aan de Klimaattafels opnieuw aan bod, om te bepalen of ze wel of niet hun handtekening zetten onder het Klimaat- en Energieakkoord.