Wie bepaalt de verkiezingsthema's? 'Het is de dwang van de actualiteit'
Bij vorige landelijke verkiezingen het afgelopen decennium waren het belangrijke thema's in de campagne: islam, integratie, immigratie. Nu hoor je er nauwelijks iemand over en gaat het om de economie en de eurocrisis, om werkgelegenheid en de kosten van de zorg. Hoe komt dat? Waarom verdwijnen thema's en wie bepaalt waar een verkiezingscampagne om gaat?
'Het is de dwang van de actualiteit'', zegt vicepremier Maxime Verhagen (CDA), al sinds 1984 op het Binnenhof en in 1994 voor het eerst Kamerlid. 'De eurocrisis, daar kun je niet omheen.' Dat de economie het hoofdthema is vindt hij terecht. 'Als je kijkt naar wat daar op het spel staat, wat we moeten doen om inkomens voor de toekomst veilig te stellen, dat kan niet genoeg aandacht hebben.'
Verhagen denkt dat niet politici of spindoctors maar redacties en journalisten de belangrijkste thema's in de campagne bepalen. 'Wij bepalen niet waar de tv-debatten over gaan. We kunnen hoogstens wat duwen hier en daar: met wie we wel of niet in debat willen.'
Campagnethema's sturen is moeilijk, zegt emeritus hoogleraar politicologie Meindert Fennema. 'Het hangt af van de realiteit en de actualiteit. Nu is de crisis belangrijk en de werkloosheid loopt op en Europa speelt een rol. Dan spelen sociaal-economische thema's veel meer dan immigranten en asielzoekers.'
Rinus van Schendelen, hoogleraar politicologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam stelt dat politieke thema's een maximale houdbaarheid hebben van 5 à 10 jaar. 'Dan is iedereen erop uitgekeken.' Dat geldt volgens hem ook voor de islam en immigratie. Bovendien, stelt hij, de burger begint eindelijk te snappen dat niet Den Haag maar de Europese Unie over onderwerpen als immigratie en deels ook integratie en veiligheid gaat. 'Den Haag is een bijkantoor van Brussel aan het worden. En daar wordt het beleid vaak beter van.'
Verhagen ziet ook dat thema's aan belang verliezen als het taboe eraf is. Hij was erbij toen oud-CDA-leider en premier Jan Peter Balkenende in de campagne voor de verkiezingen voor juni 2010 de hypotheekrenteaftrek tot een breekpunt benoemde. Inmiddels staan alle partijen in meer of mindere mate open voor aanpassingen aan die renteaftrek. 'Het taboe is eraf, dit wordt nooit weer zo'n hard thema.'
'Vroeger had je eigenlijk drie taboes waar je van af moest blijven'', zegt Verhagen. 'Dat waren de AOW, het koningshuis en de hypotheekrenteaftrek. Die staan nu alle drie ter discussie. Zo zie je maar dat in de loop der tijd alles verandert.'
Dat laatste erkent ook VVD-minister en de nestor van het huidige kabinet Ivo Opstelten. 'Politici moeten gelukkig keuzes maken. Dat is onze taak. Daarom ligt de focus nu op andere terreinen dan een aantal jaar geleden. En dat is maar goed ook.'
