NieuwsHervormingen Saoedi-Arabië
Wetswijziging Saoedi-Arabië is ‘bitterzoete overwinning’ voor voorvechters van vrouwenrechten
Saoedi-Arabië heeft de grootste hervorming voor vrouwenrechten tot nu toe afgekondigd. Vrouwen mogen voortaan zonder toestemming van hun mannelijke voogd een paspoort aanvragen, werken en hun pasgeboren kinderen aangeven bij de burgerlijke stand. Onzeker is of Saoedische vrouwen nu ook zelfstandig mogen reizen.
De wetswijzigingen slaan een deuk in het systeem dat elke volwassen Saoedische vrouw een mannelijke voogd moet hebben – in de vorm van een echtgenoot, vader, broer of zoon. Bij hem staat ze onder curatele. Het voogdijsysteem, dat in het koninkrijk pas in de jaren zeventig officieel is ingevoerd, ligt al langer onder vuur. Een incident rond een 18-jarige Saoedische vrouw die haar familie ontvluchtte naar Thailand en toen door haar vader dreigde te worden teruggehaald, zette de kwestie begin dit jaar in de internationale schijnwerpers.
‘Door de wetswijzigingen gelden vrouwen voortaan naast mannen als hoofd van de huishouding’, zegt Rothna Begum, vrouwenrechtenonderzoeker van Human Rights Watch (HRW). De organisatie monitort al jaren de positie van vrouwen in het koninkrijk. ‘Het is de grootste verandering in één keer die we hebben gezien. Dit gaat de levens van Saoedische vrouwen veranderen.’
Reizen
In Saoedische en internationale media werd vrijdag gesteld dat de wetswijziging betekent dat vrouwen nu ook zonder toestemming van hun voogd mogen reizen. Volgens de toonaangevende Saudi Gazette volgt dat ‘in zekere zin’ uit het feit dat vrouwen voortaan zelf een paspoort kunnen aanvragen. Als dat klopt, zou het de bewegingsvrijheid van Saoedische vrouwen aanzienlijk vergroten: zonder instemming van hun man zitten zij nu opgesloten binnen de grenzen van het koninkrijk.
Volgens Begum is hierover juridisch niets geregeld. ‘De wet lijkt niets te zeggen over reizen zonder toestemming. De Saoedische autoriteiten zullen zich daar eerst over moeten uitspreken.’ De overheidsapp absher, een soort Saoedische variant op DigiD, die al miljoenen keren is gedownload en mannen de mogelijkheid geeft om online toestemming te geven voor buitenlandse reizen van hun vrouw, was vrijdag nog niet aangepast.
Ministapjes vooruit voor Saoedische vrouwen
De positie van Saoedische vrouwen is de afgelopen jaren langzaam verbeterd. Sinds 2013 nemen vrouwen deel aan de Shura-raad, die de koning adviseert. Sinds 2015 mogen vrouwen stemmen in gemeenteraadsverkiezingen en zichzelf verkiesbaar stellen. Ook mogen ze tegenwoordig werken – en niet alleen meer in beroepen die ‘geschikt zijn voor hun natuur’. Huiselijk geweld is strafbaar.
De 33-jarige kroonprins Bin Salman, die sinds juni 2017 aan de macht is, lijkt in te zetten op meer rechten voor vrouwen. In 2018 maakte hij het mogelijk dat vrouwen hun rijbewijs kunnen halen en zelfstandig kunnen autorijden. Vrouwen mogen onder zijn bewind ook naar de bioscoop en het voetbalstadion.
Deze keer gaat het om drie wetswijzigingen: vrouwen mogen zelf een paspoort aanvragen, ze kunnen werkgevers die vragen om toestemming van hun voogd voor de rechter dagen en ze mogen geboortes en overledenen aangeven bij de burgerlijke stand. Bin Salman stelde vorig jaar in een interview met het Amerikaanse maandblad The Atlantic dat hij worstelt met de regel die het voor mannelijke voogden mogelijk maakt om reizen van vrouwen te blokkeren. ‘We moeten verder en hiervoor een oplossing vinden die families en de cultuur niet schaadt.’
Feministisch verzet
Terwijl kroonprins Bin Salman zichzelf in het westen presenteert als aanhanger van de vrouwenzaak, slaat hij feministisch verzet in eigen land hard neer: vijf vrouwen die als wegbereiders gelden voor de huidige hervormingen, zitten in de gevangenis. Anderen zijn vrij in afwachting van hun proces.
Loujain al Hathloul, een activist die al meer dan een jaar vastzit, richtte zich in het bijzonder tegen het voogdijsysteem. Volgens haar familie is ze in detentie gemarteld. ‘Het is een bitterzoete overwinning nu de activisten die dit mogelijk hebben gemaakt, achter tralies zitten’, zegt HRW-onderzoeker Begum.
Ook na de wetswijzigingen blijft de rol van de Saoedische vrouw achter bij die in andere Golfstaten. Het is de paradox van Saoedi-Arabië: met de vrouwenrechten is het daar zo somber gesteld dat zelfs kleine, voor de hand liggende hervormingen gelden als doorbraak. ‘Maar je kunt als vrouw niet alleen een appartement huren’, zegt de Nederlandse antropoloog Annemarie van Geel, die promoveerde op de rol van vrouwen in Saoedi-Arabië. ‘Je kunt niet zonder toestemming van je voogd de gevangenis verlaten. En je kunt niet zonder toestemming van je voogd trouwen. Dat zijn kwesties rondom het voogdijschap die allemaal nog spelen. De wetswijzigingen zijn een stap vooruit, maar de mensenrechtensituatie is zo slecht dat een kleine stap wordt neergezet als een monumentale vooruitgang.’
Vrouwen in de Arabische wereld
Voortaan worden vrouwen ingelicht als hun man van hen scheidt. Vrouwen in Saoedi-Arabië moeten sinds begin dit jaar per sms worden ingelicht als hun man van hen is gescheiden. Eerder wisten vrouwen vaak van niets, waardoor zij geen kans kregen om bijvoorbeeld alimentatie te vragen.
Een jaar geleden konden vrouwen in Saoedi-Arabië voor het eerst autorijden zonder de wet te overtreden.
