Werkgevers en vakbonden willen het kabinet AOW-leeftijd dicteren

Het eerste pensioenei is gelegd. Drie jaar lang hebben werkgevers en vakbonden geprobeerd een nieuw pensioenstelsel te ontwerpen. Voormalig staatssecretaris Jetta Klijnsma en minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken stelden de onderhandelaars deadline na deadline, die stuk voor stuk werden overschreden. Maar de sociale partners moesten de tijd krijgen om er samen uit te komen, want dan had je ook wat: een opgefrist pensioenstelsel dat weer jaren mee kan én dat het zo belangrijke maatschappelijke draagvlak heeft.

Ondanks de drie jaar onderhandelen wijkt het conceptakkoord inhoudelijk nauwelijks af van het wensenlijstje waarmee vakbonden en werkgevers begonnen. Een wensenlijstje dat bovendien geformuleerd is als een dictaat aan minister Koolmees. Hij moet het hele pakket slikken, of stikken, is de teneur.

Dit zijn de drie belangrijkste afspraken in het gelekte concept-akkoord:

1. De verhoging van de AOW-leeftijd moet worden afgeremd.

De sociale partners willen de pensioengerechtigde leeftijd (nu 66 jaar) bevriezen tot en met 2020. Daarna mag hij stapsgewijs verder stijgen naar 67 jaar in 2025.

2. Bedrijven mogen, in overleg met de vakbond, overstappen op een garantieloos pensioen.

In het bestaande pensioenstelsel stevenen de meeste werknemers af op een ‘vast’ pensioen. Tegenover elke euro pensioenpremie die zij betalen staat een bepaald aantal euro’s pensioenuitkering als zij eenmaal met pensioen zijn. Dit principe wordt in het akkoord losgelaten: pensioenfondsen kunnen hun pensioenregeling (inclusief de al opgebouwde pensioenrechten) straks omzetten in een zogenoemd ‘kans- of casinopensioen’. Dat betekent dat de pensioenuitkering volledig afhankelijk wordt van de beleggingsresultaten van het pensioenfonds, dus zeer onzeker.

3. Zzp’ers moeten zich verplicht aansluiten bij een bedrijfstakpensioenfonds of een andere collectieve pensioenregeling.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW en de vakbonden ontkenden woensdag dat de door De Telegraaf gepubliceerde tekst al de status van ‘akkoord’ heeft, maar niet dat deze tekst op de onderhandelingstafel ligt. Een probleem voor de sociale partners is dat het kabinet niet hún om een pensioenakkoord heeft gevraagd, maar de Sociaal Economische Raad (SER). In de SER zitten niet alleen werkgevers en vakbonden, maar ook onafhankelijke deskundigen. Wat hun bezwaren tegen dit plan zullen zijn, ligt voor de hand: van een evenwichtige belangenafweging tussen oud en jong is geen sprake. Dit plan is praktisch een kopie van het verkiezingsprogramma van 50Plus.

Het vorige kabinet heeft vanuit democratisch oogpunt mogelijk een grote fout gemaakt door de oplossing van het pensioenvraagstuk in handen te leggen van de sociale partners. Hun belangen lopen dit keer namelijk parallel. Ga maar na: langzame verhoging van de AOW-leeftijd is in beider belang, want werkgevers zien hun dure, oudere werknemers liefst zo snel mogelijk met pensioen gaan. Het afschaffen van de pensioengarantie is eveneens in beider belang. En zo zijn er meer zaken.

Het kabinet en de Tweede Kamer kunnen dit plan natuurlijk naar de prullenmand verwijzen, maar zonder medewerking van de sociale partners is hervorming van het pensioenstelsel erg moeilijk. Werkgevers en vakbonden zijn immers de baas bij de pensioenfondsen. Bovendien is dan dat eindeloze wachten op een akkoord voor niets geweest;.

Dus als dit het eindresultaat wordt van drie jaar onderhandelen, moet D66-minister Koolmees een complete skippybal doorslikken. Voor D66 zou dat een grote politieke nederlaag zijn. Voor veel andere partijen ligt dat anders. PvdA en GroenLinks kiezen de laatste jaren in het pensioendebat steeds vaker voor het ouderenbelang. Dat loont, electoraal gezien.

Wat vindt de zwevende kiezer?

‘Wel naar Uruzgan, maar een mooi pensioen, nee’

Bata Milojevic (53), Rotterdam

Beroep: acteur

Politieke voorkeur: Forum voor Democratie

‘Ik ben wel benieuwd wat er over zzp’ers in het conceptakkoord staat. Bijna niemand heeft meer een vast contract. Hebben ze daarover nagedacht?

Als we hier in dit land nou eens minder over de grenzen zouden kijken, en minder avonturen à la Uruzgan zouden aangaan, dan houden we makkelijk genoeg geld over voor een mooi pensioenstelsel. Maar nee hoor, Nederland wil een rol op het wereldtoneel en daar moeten we allemaal voor betalen. Net zoals de kredietcrisis gewoon op ons burgers is verhaald.

De pensioenleeftijd mag echt niet verder omhoog. Dat kun je niet maken tegenover politieagenten en stratenmakers die op hun 17de zijn begonnen. Laten we kijken waar we het geld voor de pensioenen beter vandaan kunnen halen. Ik bedoel, ik betaal me blauw aan de btw die overal op zit. Kan daar niet wat van naar de pensioenen?’

‘Stoppen op je 60ste, dat moet ook kunnen’

Marco Scheeringa (47), Wolvega

Beroep: internationaal vrachtwagenchauffeur

Politieke voorkeur: PVV

‘Ook als in het akkoord staat dat de AOW-leeftijd minder snel stijgt, ben ik ertegen. De AOW-leeftijd moet gewoon helemaal niet meer omhoog. Vanaf 60 jaar vind ik dat mensen zelf moeten kunnen beslissen of ze nog willen werken. Zeker als ik kijk naar mijn beroepsgroep: vrachtwagenchauffeurs voor lange afstanden. Als chauffeurs zelf het gevoel hebben van ‘het gaat niet meer’, dan moeten ze kunnen stoppen. Anders krijg je gevaarlijke situaties. Het is trouwens nog zwaarder geworden omdat veel chauffeurs tegenwoordig ook zelf moeten laden en lossen. Natuurlijk is het ook prima als iemand die nog scherp is tot zijn 70ste wil doorrijden. Laten we het alleen nooit verplichten.’

‘Veel talent van ouderen is zomaar weggegooid’

Saskia van der Jagt (58), Utrecht

Beroep: voormalig wapenhandelaar, nu schrijver

Politieke voorkeur: PvdA

‘Gedwongen met pensioen gaan, heb ik nooit een goed idee gevonden. Hopelijk komt er in het akkoord een regeling dat de mensen die dat willen tot hun 75ste kunnen werken. Of beter nog: tot hun dood. Hoeveel talent is er niet gesmoord omdat iemand met pensioen moest?

De AOW-leeftijd voor mensen die fysiek zwaar werk doen, mag absoluut niet verder omhoog. Mijn broer is 61 en tennisleraar. Hij mag op zijn 67ste pas stoppen terwijl het lichamelijk hartstikke afzien is qua uithoudingsvermogen op zo’n tennisbaan. En dan geeft hij ook nog les aan generaties giechelende meiden. Tsja, die willen ook liever les van een jonge god. M’n broer zou beter op z’n 65ste kunnen stoppen. Verder vind ik dat de ‘beterbemiddelden’ in onze samenleving meer moeten bijdragen aan het pensioenstelsel.’

_{Iris Koppe}