Weer wisseling in de Russische legertop: Poetin zet hoogste militair aan het roer

‘Een militair tot in zijn haarvaten’. Met die woorden droeg de kersverse minister van Defensie Sergej Sjojgoe eind 2012 Valeri Gerasimov voor bij de Russische president Vladimir Poetin als de beoogde nieuwe chef van Ruslands Generale Staf. Poetin kende Gerasimov uiteraard al langer, als commandant van het militaire district Moskou en als plaatsvervangend hoofd van de Generale Staf. ‘Een geschikte kandidaat’, besloot de president.

Vanaf dat moment, inmiddels ruim tien jaar, staan de Russische strijdkrachten onder leiding van de tandem Sjojgoe-Gerasimov. Gerasimov is tevens de eerste plaatsvervanger van Sjojgoe en hij vervangt de minister bij ziekte of afwezigheid. Dat iemand van zijn kaliber nu is belast met het rechtstreekse bevel over de Russische troepen in Oekraïne is opmerkelijk. Zoiets gebeurde voor het laatst in 1999, toen generaal Anatoli Kvasjnin persoonlijk het commando voerde over de operatie tegen radicaal-islamitische opstandelingen in de Kaukasus.

Gerasimov is zonder meer een militair in hart en nieren, al is hij afkomstig uit een arbeidersmilieu. Geboren in Kazan in 1955, volgde hij daar vanaf zijn 16de een militaire opleiding, de eerste in een reeks die hij meestal cum laude afsloot. Zijn diensttijd bracht hij door bij een tankbrigade van het Sovjet-leger in Polen. Als beroepsmilitair diende hij in het Russische Verre Oosten, in de noordelijke Kaukasus, in St. Petersburg en Moskou. Hoewel hij doorgaans in de schaduw verkeert van zijn meerderen en maar zelden interviews geeft, trad Gerasimov meermalen voor het voetlicht als commandant van het Moskou-district in de militaire parade op het Rode Plein.

Gerasimov-doctrine

Bredere bekendheid, ook internationaal, verwierf de generaal in 2013 als de auteur – of althans de vertolker – van wat de ‘Gerasimov-doctrine’ ging heten: het idee dat moderne oorlogvoering zich niet beperkt tot de gebeurtenissen op het slagveld, maar talrijke andere uitingsvormen kent. Zoals de ‘Arabische Lente’ en de zogenoemde ‘kleurenrevoluties’, die leidden tot machtswisselingen in bijvoorbeeld Georgië en Oekraïne. Gerasimov presenteerde zijn theses in een toespraak aan de Academie van Militaire Wetenschappen in Moskou. Ze werden later gepubliceerd in een blad van de Russische defensie-industrie.

‘Natuurlijk is het makkelijk om te zeggen dat de gebeurtenissen van de ‘Arabische Lente’ geen oorlog zijn en dus voor ons militairen niet interessant zijn’, betoogde Gerasimov. ‘Maar misschien is het precies andersom en zijn juist die gebeurtenissen typerend voor de oorlog van de 21ste eeuw?’ Volgens hem waren de ‘regels voor oorlogvoering’ grondig veranderd en was het belang van niet-militaire middelen voor het bereiken van politieke en strategische doelen toegenomen. ‘In een aantal gevallen zijn die veel effectiever dan wapens’.

De roerige gebeurtenissen in Moskou in 2011 en 2012 lagen op dat moment nog vers in het geheugen. Vele tienduizenden Russen gingen toen de straat op om te protesteren tegen stembusfraude en een nieuwe ambtstermijn voor Vladimir Poetin. De protesten werden met hard politieoptreden en zware straffen voor demonstranten de kop ingedrukt. Toen eind 2013 de Oekraïense hoofdstad Kyiv het toneel werd van massale demonstraties, werd ook dat vanuit het Kremlin met argusogen gadegeslagen. Het verdere verloop van de gebeurtenissen en de Russische reactie daarop – de annexatie van de Krim en de inzet van Russische troepen in de Donbas – sluiten naadloos aan op Gerasimovs betoog.

In 2019 kwam Gerasimov in een toespraak tot diezelfde Academie van Militaire Wetenschappen met een vervolg, dat door militaire experts werd omgedoopt tot de ‘Gerasimov-doctrine 2.0’. De chef-staf sprak over een nieuwe militaire strategie van de Verenigde Staten, die hij het ‘Paard van Troje’ noemde. Volgens Gerasimov willen de Amerikanen militaire slagkracht combineren met het intern destabiliseren van de tegenstander door middel van binnenlandse protesten, aangewakkerd door de ‘vijfde colonne’ in dat land. Als voorbeelden noemde hij Oekraïne, Irak, Libië en Venezuela. ‘Hun doel is de soevereiniteit van onwelgevallige landen te ondermijnen, de wettig gekozen autoriteiten te vervangen.’ Maar, verzekerde Gerasimov, ‘de Russische Federatie is in staat elk van deze strategieën te pareren’.

Greep op Wagner

De laatste maanden kreeg Gerasimov steeds meer kritiek over zich heen van pro-Kremlinbloggers en ook leden van de huurlingengroep Wagner, die hem in een videoboodschap vanaf het slagveld in Oekraïne de huid vol scholden over een tekort aan munitie: ‘Wij vechten hier onder Bachmoet tegen het hele Oekraïense leger. Waar blijf je? Help ons nou eindelijk eens’.

Dat Gerasimov alsnog het bevel heeft gekregen over de Russische operatie in Oekraïne, is door sommige commentatoren uitgelegd als een signaal uit het Kremlin dat de invloed van dat soort groepen moet worden ingeperkt en dat de militair-strategische lijnen enkel en alleen worden uitgezet door het ministerie van Defensie.