'We moeten de CAO's weer praktisch maken'

VAN je familie moet je het hebben, merkt de FNV. Twee jaar geleden verkocht de FNV dochterbedrijf verzekeraar Reaal aan de SNS Bank. Sindsdien is Reaal een geduchte concurrent van de vakbeweging aan het worden. De verzekeraar biedt nu rechtsbijstandsverzekeringen aan. Dat raakt de FNV in het hart. Bijstand in geval je ruzie krijgt met je baas is voor werknemers immers altijd een belangrijke drijfveer geweest om lid te worden van de FNV. De Reaal-verzekering kost twintig gulden per maand, iets minder dan de vakbondscontributie.

De campagne van Reaal is Kees Korevaar, bestuurder van FNV Bondgenoten, ook opgevallen. 'De concurrentie voor vakbonden wordt groter', zegt hij.

Zelf hebben vakbonden de rechtsbijstand jarenlang niet als kerntaak gezien. Dat verandert echter nu de sociale zekerheid versobert. De bonden proberen de leden door middel van FNV Ledenservice beter te bedienen en de concurrentie te slim af te zijn.

Het afsluiten van CAO's zien de bonden vanouds als een kerntaak. Maar ook daar steekt concurrentie de kop op. Ondernemingsraden onderhandelen bijvoorbeeld steeds vaker over arbeidsvoorwaarden. Korevaar: 'Adviesbureaus zijn daar onze concurrent in het bijstaan van de ondernemingsraden. Maar ook uitgeverijen die voorlichtingsmateriaal over arbeidsvoorwaarden verkopen, behoren daartoe.'

Korevaar was jarenlang de strateeg van de Industriebond FNV. Vervolgens was hij dat bij de fusiebond FNV Bondgenoten. Nu is hij bestuurder voor de procesindustrie bij FNV Bondgenoten. Volgens eigen zeggen heeft hij dat gedaan om weer met de dagelijkse praktijk te maken te krijgen.

Bij wijze van afscheid van zijn vorige functie heeft Korevaar een studie gemaakt van de concurrentie en het CAO-beleid. Die studie is actueel geworden nu bonden en werkgevers bij de banken en in de bouw de CAO's willen renoveren. De boekwerken worden opnieuw geschreven. Korevaar: 'Ze moeten worden aangepast aan de eisen van deze tijd, weer praktisch worden. Dat geldt eigenlijk voor alle CAO's.'

Dat is nodig, want de CAO's zijn uitgedijd tot forse boekwerken. Korevaar: 'Vooral in de jaren tachtig zijn de CAO's gegroeid door reeksen afspraken over werkgelegenheid, arbeidsduurverkorting, deeltijdwerk, scholing, allochtonenbeleid, arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid. Veel van deze afspraken hadden een grote symboolwaarde voor de politiek en voor de leden. Zo lieten we zien dat we een verantwoordelijke vakbeweging waren, en het werkte daarnaast als verantwoording van loonmatiging. Maar het praktisch nut bleef vaak onder de maat. Werkgelegenheidsafspraken leiden bijvoorbeeld niet steeds tot meer werk. We moeten de CAO nu opnieuw uitvinden.'

Korevaar stelt een verregaande versimpeling voor. 'Er moeten vier hoofdstukken komen van direct praktisch nut voor de werknemer. Hoofdstukken over inkomen, werktijden, contracten en kwalificaties. Deze onderwerpen kunnen onderling deels uitwisselbaar zijn ten behoeve van individuele keuzes.

'Iemand kan dan bijvoorbeeld kiezen voor korter werken en iets minder loon, of juist voor iets langer werken en een hoger pensioen. Naast deze werknemershoofdstukken kunnen er hoofdstukken komen met algemene geldigheid zoals werkervaringsplaatsen, scholing en kinderopvang.'

In de nieuwe opzet kan de FNV meteen oud zeer verhelpen. Nu hebben werknemers met een deeltijdbaan nog een aparte rechtspositie. Door alle contractvormen in één hoofdstuk te regelen, wil de FNV iedereen dezelfde rechten geven.

De nieuwe opzet kan zowel gelden voor sector-CAO's als voor bedrijfs-CAO's. Sector-CAO's gelden voor groepen bedrijven, zoals de bouw-CAO's. Bedrijfs-CAO's gelden voor enkele bedrijven.

Korevaar wil in de nieuwe opzet meer vliegen in één klap slaan. De CAO's moeten begrijpelijk worden voor werknemer en voor werkgever. De contracten moeten minder een collectief keurslijf zijn en werknemer en werkgever meer keuzemogelijkheden aanreiken. Daarnaast moeten ze de toenemende concurrentie van adviesbureaus en uitgeverijen het hoofd bieden.

Korevaar: 'De CAO moet weer praktijkwaarde krijgen.'

Dat werkgevers graag CAO's nieuwe stijl willen afsluiten, staat volgens Korevaar buiten kijf. 'In de bouw willen de werkgevers om de tafel, bij de banken en verzekeraars wordt gedacht over één gezamenlijke, overkoepelende CAO. Daarnaast komen er jaarlijks tientallen CAO's bij. Bijvoorbeeld bij automatiseringsbedrijven, die tot nu toe nooit een CAO wilden. Zij hebben ontdekt dat een collectieve regeling efficiënter is dan aparte regelingen per werknemer. 'Maar ook in de industrie groeit het aantal contracten als gevolg van bedrijfssplitsingen.'

De CAO-renovatie kan de vakbeweging helpen om de concurrentie van commerciële adviseurs en verzekeraars te weerstaan.

Korevaar: 'Werknemers krijgen in de CAO weer zichtbaar waar voor hun geld. De bondsleden krijgen daar ook nog eens zelf zeggenschap over. Die hebben tegelijkertijd een rechtsbijstandsverzekering voor het geval er ruzie met de baas dreigt. En er staat meer op stapel: loopbaanadvies, schadeclaims bij beroepsziektes. Laat die concurrentie maar komen.'