We leven in een liflaf-democratie
Wat zouden mensen als, Asscher, Kleinsma , Plasterk en die anderen woensdag hebben gedacht toen ze het artikel 'Domheid en arrogantie hebben de PvdA genekt' van Arnold Heertje in de Volkskrant lazen? Wat het ook was: het zal niets aan hun politieke optreden veranderen. Samsom heeft gedecreteerd dat de electorale oplazer die de PvdA kreeg, is te wijten aan de lange duur van de recessie. 'De resultaten van het kabinetsbeleid komen voor hen ( voormalige PvdA- stemmers) te laat.' Samsom bedoelt dat de omslag van jarenlange recessie naar een voorziene piepkleine economische groei te laat kwam voor deze verkiezing. Hij gaat ervan uit dat vroegere PvdA- kiezers de toekomstige economische groei op het conto van zijn partij zullen schrijven en uit dank daarvoor weer op hem zullen stemmen.
Na iedere economische crisis komt een moment dat de economie weer gaat groeien. Sinds de economie bij ons voor een groot deel, nu voor meer dan de helft, afhankelijk is van de handel met het buitenland, is het aantrekken van onze economie afhankelijk van het aantrekken van de wereldhandel. In werkelijkheid is dankzij het kabinetsbeleid de recessie bij ons veel dieper geweest dan bij de ons omringende landen. Waardoor ons bruto binnenlands product veel verder is teruggevallen dan bij de noordelijke EU-landen het geval was. Zodat het percentage van de toekomstige economische groei als gevolg van het aantrekken van de wereldhandel over een lager bruto binnenlands product wordt berekend en we nog een reeks van jaren nodig zullen hebben om die achterstand in te lopen - als dat al gebeurt. Het is pure misleiding om de komende economische groei aan het kabinetsbeleid te relateren.
Die misleiding is des te erger, omdat de verslechteringen die het kabinet van VVD en PvdA heeft doorgevoerd bij een toekomstig economisch herstel natuurlijk niet worden teruggedraaid. Samsom verklaarde fier na de dreun die de kiezer hem bezorgde 'dat hij doorgaat op de ingeslagen weg'. Je moet toch maar durven. Midden jaren tachtig kreeg de PvdA nog de steun van één op de drie kiezers. Vorige week woensdag was dat teruggelopen tot een op de tien. Alsof het verlies van jongstleden woensdag een incident was.
Samsoms strategie is doorzichtig. Uit berekeningen van het Centraal Planbureau van de overheidsfinanciën op langere termijn blijkt een overschot op de begroting te ontstaan van 1 à 2 procent van het bbp (deze zomer verschijnen nieuwe berekeningen). In huidige termen: een overschot van 6- à 12 miljard euro. Het maximale tekort dat Brussel ons op aandringen van ons kabinet heeft opgedrongen is 3 procent (18 miljard). Dat betekent dat het kabinet in 2017 in theorie een ruimte heeft voor nieuw beleid van 24- à 30 miljard. Als VVD en PvdA zouden besluiten daarvan de helft aan te wenden voor lastenverlichting is een bedrag van 12- à 15 miljard beschikbaar waarmee in 2017 de kiezer kan worden omgekocht. De 10 procent van de bevolking met het laagste inkomen, die sinds 1980 30 procent aan koopkracht heeft ingeleverd, betaalt geen belasting. Die kan dus niet verlaagd worden. En de vrijgekomen middelen zullen zeker niet worden gebruikt om bezuinigingen terug te draaien die het hardst zijn aangekomen bij de laagste inkomens. De lastenverlaging zal vooral worden gebruikt om de middengroepen te gerieven. Want alle middenpartijen, VVD, PvdA, CDA, D'66, ChristenUnie en SGP, hebben de middenklasse als doelgroep. Samsom hoopt dat tegen die tijd voldoende kiezers in die groep alle ellende die hij heeft aangericht, zijn vergeten.
De eerste schermutselingen over lastenverlichting zijn al begonnen. D66, met name het fractielid Koolmees, weet natuurlijk wat VVD en PvdA van plan zijn. Daarom wil D66 nu al met lastenverlichting beginnen. Daar spint Pechtold nu garen bij en de twee coalitiepartijen kunnen straks minder uitdelen. Omdat de coalitiepartijen daar niets voor voelen en omdat voor volgend jaar geen begroting gemaakt kan worden zonder steun van D66 ligt het volgende compromis voor de hand: D66 krijgt zijn lastenverlichting maar die moet gefinancierd worden uit een extra bezuiniging of een lastenverschuiving.
Zodat de verkiezingsspaarpot voor VVD en PvdA overeind kan blijven.
Lezers die denken dat ik veel te cynisch ben, adviseer ik deze column uit te knippen en te bewaren tot 2017. Politiek draait niet meer om het realiseren van idealen, zoals een rechtvaardiger samenleving, maar om een zo groot mogelijke portie stemmen te vergaren in de gezamenlijke doelgroep. We leven in een liflaf-democratie.
Marcel van Dam is socioloog
