Wat zijn de gevolgen van de Amerikaanse terugtrekking uit Noord-Syrië?

Met het terugtrekken van militairen uit Noord-Syrië speelt de Amerikaanse president Donald Trump hoog spel. Hij ondermijnt bewust de stabiliteit in de regio. Wat zijn de consequenties van zijn actie voor de vier meest betrokken partijen?

1. De Koerden zullen vrijwel alles kwijtraken

‘We kunnen zeggen dat dit een messteek in de rug is’, stelde Kino Gabriel, commandant van de Koerdische SDF-militie, maandag op het Arabische tv-kanaal Al Hadath. De Koerden in Syrië weten: zonder Amerikaanse steun zijn ze alles kwijt. Decennia zijn ze in Syrië onderdrukt en van hun land ­beroofd door de heersende familie ­Assad. De strijd tegen IS veranderde alles: de Koerden veroverden niet alleen hun eigen gebied terug, maar wisten IS – met Amerikaanse luchtsteun en bewapening en steun van vele duizenden Arabische strijders – ook te verjagen uit ook van oorsprong etnisch vooral Arabische steden als Raqqa en Manbij. De SDF-militie trok zich de afgelopen op verzoek van de Amerikanen terug uit ‘de veilige zone’ van circa 5 kilometer rond de grens met Turkije. In ruil daarvoor zou Turkije afzien van een offensief. Nu blijken de Koerden bedonderd. ‘De Amerikanen zijn hun afspraken niet nagekomen,’ stelde de top van de SDF-militie maandag. ‘De Turkse militaire operatie in Noord- en Oost Syrië zal negatieve gevolgen hebben voor onze oorlog met IS en alle stabiliteit vernietigen die we die hier de laatste jaren hebben opgebouwd.’

2. IS krijgt onverwachts een gouden kans

Het fysieke kalifaat is verslagen, maar in de woestijn van Syrië en Irak werkt IS aan een terugkeer. IS beschikt nog steeds over 14- tot 18 duizend strijders, onder wie drieduizend buitenlanders, blijkt uit een recent Amerikaans overheidsrapport. In Syrië pleegt de terreurgroep aanslagen in het stroomdal van de Eufraat en proberen ze verplaatsingen van Koerdische SDF-strijders te voorkomen. Nu al heeft IS toegang tot het immense Al Hol-kamp, waar circa 68 duizend aan IS gelieerde vrouwen en hun kinderen zitten opgesloten. Een Turks offensief in Syrië zal IS in de kaart spelen. SDF-strijders, nu bezig met het verhinderen van de terugkeer van IS, zullen gestationeerd worden aan de Turkse grens. Amerika wil Turkije de verantwoordelijkheid geven over de IS-gevangenen. Turkije is in het verleden mild geweest voor Europese IS-strijders, die veelal over Turks grondgebied het toenmalige kalifaat wisten te bereiken. Mogelijk repatrieert Turkije de circa tweeduizend buitenlandse gevangenen. Nederland en andere Europese landen hebben altijd gezegd dat ze hen terugnemen als ze zich weten te melden bij een consulaat. Turkije kan dit faciliteren. Een voor IS nog gunstiger scenario is een massale gevangenenuitbraak in de chaos van een nieuwe oorlog.

3. Turkije kan Noord-Syrië inlijven: erdogans droom

Tot nu toe had de Turkse president ­Recep Erdogan moeite om internationale bijval te krijgen voor zijn voorgenomen offensief ‘ten oosten van de Eufraat’, in Koerdisch Syrië. In september ontvouwde Erdogan zijn plannen bij de Algemene Vergadering van de VN: als hij een ‘veilige zone’ in Koerdisch Syrië kan creëren van 30 kilometer diep, met een paar uitschieters naar Raqqa en Deir al Zor, dan kan hij 2- tot 3 miljoen Syrische vluchtelingen repatriëren – niet toevallig een groot deel van de Syriërs die zich nu in Turkije bevinden. Erdogan zag het helemaal voor zich: in nieuw gebouwde steden en dorpen op Koerdisch grondgebied kunnen vluchtelingen massaal worden gehervestigd, gered van ‘tentenkampen en containerkampen’. Internationaal applaus bleef uit, omdat de regio die Erdogan wil gebruiken voor het terugsturen van de Syrische vluchtelingen – grotendeels soennietische Arabieren – in handen van de Koerden is. Etnische zuivering ligt op de loer. De draai van Trump is voor Erdogan een meevaller: de Amerikanen maken ruimte voor de ‘lang geplande operatie’ van de Turken. Als het meezit, heeft Erdogan straks bijna geheel Noord-Syrië in handen. Turks Syrië begint dan in de rebellenprovincie Idlib, waar Turkije observatieposten heeft. Via Jarabulus, in 2016 door Turkije veroverd op IS, gaat het dan door de huidige Koerdische regio naar de Iraakse grens.

4. Syrië kan alliantie met Koerden sluiten

Volgens de regering van de Syrische president Assad zijn zowel de Turken als de Amerikanen niet welkom op Syrisch grondgebied, en zijn de Koerdische SDF-strijders terroristen. Een Turks offensief in Syrië lijkt nadelig voor Assad, die met de Koerden beter kan opschieten dan met Erdogan. De Koerden willen best praten met Assad, op voorwaarde dat ze een stem krijgen in de nieuwe grondwet – wat Damascus weigert. Mogelijk laten de Koerden deze eisen vallen als alleen het Syrische leger hen kan beschermen tegen Turkse landroof.