Wat staat de koninklijke familie te wachten?

AMSTERDAM - De kans dat prins Johan Friso (43) weer bij bewustzijn komt is heel gering, zegt Jan Bakker, hoogleraar intensive care van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. 'Als mijn collega in Innsbruck spreekt over een massieve hersenbeschadiging, dan lijkt het erop dat de prins in een diepe coma ligt.'

Prins Friso lag 25 minuten onder de sneeuw en had een hartstilstand van 50 minuten. 'Dat is heel lang', zegt Bakker. 'Dokter Wolfgang Koller bracht zijn boodschap zo dramatisch, dat wij als artsen tussen de regels door horen dat er een infauste, zeer ongunstige prognose is.' De kans dat een patiënt onder deze omstandigheden uit zijn coma ontwaakt, schat hij dichter bij nul dan bij 10 procent.

Deze situatie roept voor de koninklijke familie en vooral voor echtgenote prinses Mabel enorme dilemma's op: waar moet hij heen en wat moet er met hem gebeuren?

De grote vraag daarbij is of Johan Friso in zijn coma zelfstandig kan ademen. Het ziekenhuis in Innsbruck wil hierover geen uitsluitsel geven. Als de prins kunstmatig moet worden beademd, biedt dat - in Nederland - de mogelijkheid om de behandeling te beëindigen. Dat doen Nederlandse artsen als ze geen kans meer zien op herstel. In dat geval wordt de beademing gestopt en is de kans groot dat de patiënt in korte tijd overlijdt. Artsen mogen dit in principe zonder toestemming van de familie doen, als ze verdere behandeling medisch zinloos vinden.

In Engeland, waar Mabel met haar gezin woont, mag een behandeling in dezelfde situatie worden gestaakt. 'Maar dit mag uitsluitend met toestemming van de familie', zegt de woordvoerder van de BMA, de British Medical Association.

In Oostenrijk zijn de artsen conservatiever. Daar mogen ze een behandeling uitsluitend staken als de patiënt aantoonbaar hersendood is, aldus ziekenhuiswoordvoerder Johannes Schwamberger. 'Er mag geen enkel teken van hersenactiviteit meer zijn.'

Hoogleraar Bakker vermoedt echter dat Friso wel zelfstandig kan ademen. 'Dat leid ik af uit het feit dat voor hem wordt gezocht naar een revalidatiekliniek', stelt Bakker. 'Daar liggen patiënten eigenlijk nooit aan de beademing. Dat is doorgaans voorbehouden aan intensive care-afdelingen van ziekenhuizen.'

Als een patiënt in diepe coma ligt maar wel zelfstandig ademt, komt hij in een vegetatieve, uitzichtloze toestand terecht. 'Dit is voor de familie het slechtst denkbare scenario', zegt intensive care-arts Rik Gerritsen van Medisch Centrum Leeuwarden. 'Dan komen mensen in een verpleeghuis zonder dat er sprake is van enige reactie of contact.' Om te overleven hoeft een patiënt vaak alleen gevoed en verzorgd te worden. Dit kan een lichaam soms jaren volhouden.

In dat geval wordt Mabel met de vraag geconfronteerd of ze haar man als een 'kasplantje' wil laten voortleven, zoals in Israël met voormalig premier Sharon gebeurt. Die ligt inmiddels zes jaar in coma en krijgt elke behandeling die nodig is om hem in leven te houden.

Als Mabel zo'n situatie niet wenst, kan ze bijvoorbeeld de arts vragen geen antibiotica toe te dienen als er infecties optreden. Veel comapatiënten krijgen vroeg of laat een longontsteking en overlijden als die niet wordt behandeld. Dit is in Nederland bij dit soort gevallen de meest gekozen optie. Ook kan worden besloten niet opnieuw te reanimeren bij een hartstilstand.

Een andere mogelijkheid is het stoppen van de sondevoeding. Dit mag sinds de zaak-Stinissen in 1990, toen de rechter bepaalde dat Gerard Stinissen na 16 jaar het leven van zijn comateuze echtgenote mocht beëindigen. Bij het stoppen van sondevoeding kan het overlijden, bij een weldoorvoed lichaam, wel lang duren.

Euthanasie is hier in principe niet aan de orde: dit kan alleen op uitdrukkelijke wens van de patiënt zelf. Dan moet Friso over een wilsverklaring beschikken waarin zijn huidige situatie expliciet staat omschreven.

In Nederland zijn langdurige comapatiënten zeldzaam; naar schatting zijn het er slechts dertig, zegt ic-arts Gerritsen. Dat komt doordat Nederlandse artsen terughoudender zijn met doorbehandelen als er geen kans op herstel is. 'In het buitenland gaan artsen vaak veel langer door, ook bij slechte vooruitzichten. Daar telt vooral dat iemand blijft leven. Wij waarderen het leven niet alleen op biologisch niveau - in de zin van ademen en een kloppend hart - maar vooral op menselijk niveau.'

De familie van prins Friso gaat nu als eerste op zoek naar een geschikte revalidatiefaciliteit, meldde behandelend arts Koller vrijdag. De vraag is of Mabel er de voorkeur aan geeft haar echtgenoot in haar woonplaats Londen of in Nederland te laten opnemen. Hierbij spelen niet alleen de wettelijke mogelijkheden om een behandeling te mogen staken een rol, maar ook de reisafstand voor degenen die de prins willen bezoeken.

Als het land is gekozen, kan de prins eventueel thuis worden behandeld: 'Als hij niet beademd hoeft te worden, is alleen een verpleegkundige nodig die sondevoeding kan toedienen', zegt ic-arts Gerritsen.

Het vervoer van een comateuze patiënt over landsgrenzen is geen probleem en vereist uitsluitend toestemming van de familie. Een patiënt kan aan de beademing worden vervoerd, maar logischer is te wachten totdat die de beademingsapparatuur niet meer nodig heeft, want dat is minder riskant, zegt voorzitter Michaël Kuiper van de Nederlandse Reanimatieraad. 'Alle comapatiënten kunnen na zekere tijd zelf ademen. Dat duurt, uitzonderingen daargelaten, niet langer dan een week of twee. Of ze gaan dood.'

Mocht de prins tegen alle verwachting in toch nog uit zijn coma ontwaken, dan zijn de vooruitzichten somber. 'Volledig herstel lijkt mij uitgesloten als je zo lang comateus bent geweest', stelt Gerritsen.

Er zijn uiterst zeldzame gevallen bekend van mensen die jaren later nog uit hun coma komen, maar het is geen vrolijk bestaan dat je dan leidt, voegt Jan Bakker toe. Bovendien is dit nog nooit voorgekomen bij patiënten die zo'n ernstig zuurstofgebrek hebben gehad.

Volgens de hoogleraar had het mediacircus van de afgelopen week de koninklijke familie bespaard kunnen blijven. 'Door het uitblijven van informatie speculeerden alle journalisten over hoe koningin Beatrix keek en of prinses Mabel lachte, maar als iemand zo lang onder de sneeuw heeft gelegen en zo lang is gereanimeerd, is de kans dat het goed komt minimaal', aldus Bakker. 'Dan had je beter meteen kunnen zeggen: we kunnen pas over een week een prognose geven. Dan had iedereen meteen naar huis gekund.'

undefined