Wat maakt het Passage-proces zo bijzonder?
'Dit is een dreun, een schok, ik heb dat niet gedaan', zei Dino S. (55) dinsdagmiddag in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol, nadat hij levenslang tegen zich hoorde eisen. 'Het Openbaar Ministerie verdraait de feiten.' 'Hoort u wat u zegt?', reageert de voorzitter van het hof. 'U beschuldigt de staat van fraude en bedrog.' 'Dat weet ik', antwoordt S. geëmotioneerd. 'Maar dit is geen eerlijk proces.'
Dinsdag eiste het OM levenslange celstraffen tegen Dino S., Jesse R., Mohammed R. en Siegfried S. Zij worden gezien als hoofdverdachten in het liquidatieproces Passage, waarin 10 verdachten al sinds 2007 terechtstaan voor 7 liquidaties en 5 pogingen daartoe. Een elfde verdachte, Raymond V., stierf in 2013 als gevolg van de ziekte van Huntington. Een twaalfde verdachte, Ali A., is tijdens dit hoger beroep in Istanbul geliquideerd. Tegen de overige verdachten eist het OM celstraffen van 3 tot ruim 11 jaar. Freek S., is vrijgesproken - het OM acht zijn betrokkenheid bij een liquidatie en het bezit van semtex niet bewezen.
Het strafproces Passage is, met 600 ordners dossier en 135 getuigen in hoger beroep, het langstlopende en meest omvangrijke moordproces in de Nederlandse geschiedenis. In 1993 werden binnen zes weken vijf personen uit de Amsterdamse onderwereld geliquideerd. De criminele organisatie die dit volgens het OM 'uit winstbejag en eigenbelang' op haar geweten heeft, pleegde in 2005 en 2006 nog eens twee liquidaties; op vastgoedhandelaar Cees Houtman en cafébaas Thomas van der Bijl. Dino S., stellen de aanklagers, geeft leiding aan die criminele organisatie, wier schutters 'verbijsteren met het gemak waarmee over leven en dood wordt gedacht'.
Kroongetuigen
De beschuldiging aan het adres van Dino S., die opdracht tot moorden zou hebben gegeven, is voornamelijk gebaseerd op verklaringen van twee kroongetuigen: Peter la S. en Fred R. Zonder deze kroongetuigen was het nooit gelukt de opdrachtgevers van die liquidaties aan te pakken, zeggen de advocaten-generaal bij herhaling. Passage is het eerste proces waarin een kroongetuige zich pas aandient tijdens het hoger beroep.
Een kroongetuige is een verdachte met wie het OM een deal sluit: in zaken waarop een straf staat van minimaal 8 jaar cel, belastend verklaren over anderen in ruil voor strafvermindering. Ofwel: met hulp van een crimineel nog grotere boeven vangen. De kroongetuige heeft zelf ook zware delicten gepleegd. Morele kritiek op zo'n deal weerlegt het Openbaar Ministerie doorgaans met de uitdrukking: 'In het riool zwemmen geen witte zwanen.'
De betrouwbaarheid van kroongetuigen Peter la S. en Fred R. wordt door de advocaten van hun voormalige makkers betwist - ze zouden liegen in ruil voor strafhalvering, getuigenbescherming en een nieuw leven in een ver, anoniem buitenland. Peter la S. kwam begin juni 2012 vrij, voor Fred R. eisten de aanklagers dinsdag onmiddellijke invrijheidstelling. Zij staan terecht voor het medeplegen van de moorden op Cees Houtman (Peter la S.) en Thomas van der Bijl (La S. en Fred R. samen).
Peter R. de Vries: kroongetuige liquidatieproces Passage liegt (+)
De hamvraag blijft: vertellen de kroongetuigen de waarheid? Nee, zegt misdaadverslaggever annex getuige Peter R. de Vries.
Willem Holleeder
Het is dankzij de verklaringen van Fred R. dat Willem Holleeder op 13 december 2014 kon worden aangehouden. Kort nadat Holleeder in de extra beveiligde inrichting in Vught was vastgezet, werden de verklaringen van zijn zussen Astrid en Sonja, die sinds 2013 al heimelijk in fases bij justitie tegen hun broer getuigden, in het Passageproces gevoegd.
Holleeder is ten laste gelegd dat hij bij de criminele organisatie van Dino S., huurmoordenaar Jesse R. en 'moordmakelaar' Fred R. hoort. Holleeder zou betrokken zijn bij de liquidaties van mede-Heinekenontvoerder Cor van Hout, de doodslag op Robert ter Haak die naast Van Hout stond toen die werd neergeschoten, de moord op Willem Endstra, de poging tot doodslag op Endstra's zakenrelatie David Denneboom, die Endstra's kogelregen ernstig beschadigd overleefde, de liquidatie van John Mieremet in Thailand en de fatale afrekening met zijn voormalige vrienden Cees Houtman en Thomas van der Bijl.
Omdat pas zo laat in het Passageproces bekend werd dat Holleeder eveneens verdacht is, is tegen hem een heel nieuw proces begonnen, de zaak 'Vandros'. Op 30 november wordt daarin alweer de negende pro formazitting gehouden. 'Vandros' is in het Passageproces gevoegd, maar Holleeder wordt dus apart van de andere verdachten berecht. Als de beschuldigingen van Fred R. en de zussen Holleeder kloppen, lijkt levenslang een logische strafeis voor de voormalige Heinekenontvoerder.
Levenslang
Ook vier keer de eis van levenslang is wat het Passage-proces uitzonderlijk maakt. Levenslang wordt zelden geëist of toegekend. Nederland telt slechts 41 gedetineerden die een levenslange straf uitzitten. De bekendste is Mohammed B., die in 2004 filmmaker Theo van Gogh vermoordde. Het is de zwaarst denkbare straf, en betekent tot dusver dat de veroordeelde sterft in zijn cel.
Daar komt verandering in: Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens noemt dit inhumaan. Het oordeelde onlangs dat lidstaten van de Europese Unie levenslanggestraften perspectief moet bieden met verlofmogelijkheden en, na lange tijd, een herbeoordeling voor invrijheidstelling.
Dit neemt niet weg dat levenslang nog wel kan worden geëist, requireerden de aanklagers dinsdag. Voor drie van de verdachten was deze eis 'geen verrassing'. Dino S. sprak over de dreun, de klap, en dat hij in pleidooi alle leugens van het OM zal gaan weerleggen.
