Wat kijk je?

‘Shit, man. Scotoe zoekt je’. Robby schrikt als Lorenzo hem belt. ‘Je was op de televisie’, zegt zijn vriend. ‘Heel duidelijk.’

Samen bekijken ze de herhaling van het programma Ter Plaatse van de regionale omroep, waarin de politie de hulp van kijkers inroept bij de opsporing van misdadigers. Robby’s moeder belt. Ook zij weet inmiddels dat haar zoon in de metro mensen heeft overvallen. Hij moet thuiskomen.

Volgens Ter Plaatse zijn na het stappen twee mannen in Amsterdam-Zuidoost het slachtoffer geworden van beroving en mishandeling. Twee overvallers sloegen toe, terwijl hun vrienden lachend toekeken.

De presentatrice: ‘De buit bedroeg niet meer dan een portemonnee en het enorme bedrag van 6 euro. We hebben goede beelden van de daders.’ De beelden zijn geregistreerd door beveiligingscamera’s in de metro.

Robby bezweert zijn moeder dat het verhaal niet klopt. Hij liep met vrienden op het perron wat te kletsen. Vanuit een binnenrijdende metro scholden een paar dronken lui hen uit voor kutnegers. ‘We werden kwaad. Een vriend van mij ging erop af. Het werd een vechtpartij. Met zijn tweeën tegen mijn vriend. Toen heb ik me erin gemengd. Was het tenminste eerlijk verdeeld.’

Zijn moeder vindt dat Robby, geschoold in thai-boxing, had moeten weglopen. Aan de politie moet hij het ware verhaal vertellen. Ze brengt hem nog dezelfde avond naar bureau Flierbosdreef. Daar wordt hij aangehouden.

In een kaal verhoorkamertje zit Robby, een lange, magere jongen met grote ogen en een gouden hoektand, de volgende morgen tegenover Dick Treffers, chef van het straatroofteam van het politiedistrict Oost en Zuidoost. Hij bijt op zijn onderlip. Robby is 16 jaar en zit in de eindexamenklas van het vmbo.

Dat bevestigt de trend die Treffers bij straatroof signaleert: de daders worden jonger en gewelddadiger. Een paar jaar geleden dreigde een zelfstandig werkende straatrover van rond de 20 jaar met een mes of vuurwapen, om er dan vandoor te gaan met de buit. Het laatste jaar wordt een slachtoffer steeds vaker eerst in elkaar geramd, door knullen van 15.

De jongste verdachte die het roofteam aanhield, was 11 jaar. Hij had een oudere jongen beroofd van een splinternieuw mobieltje van 289 euro.

‘Ik verveel me snel’, verklaarde hij zijn daad, ‘daarom ga ik dingen doen als straatroof.’

Treffers denkt dat de jongeren zich laten inspireren door games en videoclips van rappers. Het machogedrag en de hand- en vingergebaren van de verdachten zijn vaak dezelfde als in de filmpjes. Hij heeft ook de indruk dat ze vooral hun lef willen tonen. ‘Dat geeft status. En helemaal als je door de politie wordt gepakt en niets zegt. Dan ben je immers door een hel gegaan.’

Een van de slachtoffers in de zaak waarvoor Robby straks wordt verhoord, was eerst in de wurggreep gezet en kreeg vervolgens met gebalde vuisten rake slagen op het hoofd. De precieze toedracht laten de beelden van het metrostation niet zien. Vier jongens lopen lachend en vol bravoure op het perron als de metro binnenrijdt. Ze kijken in de wagons alsof ze iemand zoeken.

Triomfantelijk

Triomfantelijk
Dan gaat het snel. Een van hen opent een deur en springt naar binnen. Een ander, in streepjestrui, stelt zich tussen de deur op, zodat de trein niet kan rijden. Robby stapt ook de metro in. Nog geen halve minuut later vertrekt lijn 54 en staat het viertal triomfantelijk op het perron.

Triomfantelijk
Bij de uitgang zetten ze capuchons op of doen hun handen voor het gezicht. Ze weten dat daar camera’s hangen, zegt Treffers. Maar de vier jongens hadden over het hoofd gezien dat op het perron ook camera’s hangen. Daarom zijn camera’s voor de opsporing goud waard, zegt zegt Treffers. Wat hem betreft, geldt: hoe meer camera’s, hoe beter.

Triomfantelijk
Op de ochtendbriefing van het tien man sterke straatroofteam deelt Treffers mee dat het televisieprogramma Ter Plaatse weer resultaat heeft geboekt. De laatste zeven zaken waarvoor het werd ingezet, zijn allemaal opgelost. En deze keer zit er meteen alweer een verdachte binnen.

Taakstraf

Taakstraf
In het verhoor vertelt Robby aan rechercheur Saskia hetzelfde verhaal als dat tegen zijn moeder. Van zijn vrienden kent hij alleen de voornamen. Zijn gezicht verborg hij voor de camera’s omdat hij vanwege een vechtpartij al eens een taakstraf kreeg.

Taakstraf
Op Saskia komt hij eerlijk over. Ze zou hem graag geloven. Vandaag zou Robby toelatingsexamen doen voor het ROC en ook had hij in een winkel een gesprek over een baantje. Het liefst zou hij aanmonsteren bij de marine. Maar die procedure staat stil, sinds hij wordt verdacht van heling van een gsm.

Taakstraf
‘Zonde van die jongen dat hij hier zit’, zegt de rechercheur. Maar in het tweede verhoor verliest ze haar sympathie. Saskia zegt dat uit analyse van de videobeelden blijkt dat de jongens nooit zo snel op een scheldpartij hadden kunnen reageren. Bovendien hadden ze het amper kunnen horen, want de metro maakt lawaai en de ramen van de wagon waren dicht.

Taakstraf
Robby wordt boos. ‘De politie wil geen eerlijk verhaal’, roept hij narrig, ‘ik haat het om met de politie te praten. Ik hoef niets uit te leggen.’ Hij zwijgt stuurs. Saskia voelt zich beledigd: ‘Dat had hij niet moeten zeggen.’

Taakstraf
Als rechercheurs met foto’s van het metrostation naar Robby’s school gaan, horen ze al snel de naam van een tweede verdachte: de 15-jarige Berhane, een mager mannetje met een vlassig snorretje.

Taakstraf
De rechercheurs herkennen Berhane als de persoon op de foto’s en houden hem aan. In het eerste verhoor zegt hij van niets te weten. De foto’s zijn volgens hem te donker om er iemand op te kunnen herkennen. Ook zijn moeder weerspreekt dat Berhane op de beelden staat. Haar arrogante houding ergert Treffers. ‘Ik vind dat ouders en advocaten moeten meewerken. Als kinderen nog zo jong zijn, moet je ze niet stimuleren te liegen of te zwijgen. Het gaat om hun toekomst.’

Taakstraf
Hij staat toe dat moeder schoolboeken brengt. Over twee weken moet Berhane eindexamen doen. Als Saskia de boeken doorbladert, vindt ze een briefje.

Taakstraf
‘Ey Yoel’, begint het schrijven, ‘deze verklaring moet je afleggen indien scotoe je heeft gepakt. We waren onderweg naar Bullewijk. Toen zagen we 2 tattaz in de metro en ze keken heel lang, duz we maken gebaren van WAT KIJK JE? En ze begonnen rasistische opmerkingen van KUTNEGERS. Toen ging Wesley er naar toe om te vragen waarom ze dat zeiden. Wij verwachten niet dat hij naar binnen zou gaan. (Dat was dus de reden dat wij gingen lachen.)’ En verderop: ‘Over geld en portemonnee weten we nix, helemaal nix (ontkennen). Lees dit goed, we moeten dezelfde verklaring leggen.’

Taakstraf
‘Dit is kicken’, glundert Treffers.

Sukkel

Sukkel
Berhane blijft zwijgen als Saskia hem het briefje voorlegt. Ze vraagt hem of hij voor iemand bang is. ‘Ik ben voor niemand bang’, zegt hij, ‘alleen voor God.’ Maar kun je God recht in de ogen kijken als je zegt dat je niet bij de beroving was? ‘Niemand kan God recht in de ogen kijken. God vergeeft alles.’

Sukkel
Later zegt Treffers tegen hem: ‘Je bent een sukkel. Je aandeel is gering en je bent nog niet in aanraking geweest met de politie. Als je bekent, kun je misschien nog examen doen. Anders blijf je hier.’

Sukkel
Berhane neemt de houding aan van een doorgewinterde crimineel. ‘Ik wil eerst met mijn advocaat overleggen’, antwoordt hij. Hij weigert de processen-verbaal te ondertekenen. ‘Ik heb op de televisie gezien dat je dat nooit zomaar moet doen.’

Sukkel
Anonieme tips zetten het straatroofteam op het spoor van de twee overblijvende verdachten. Yoel is de 15-jarige neef van Berhane. ‘Ik zwijg’, zegt hij. ‘Niet om stoer te doen, maar gebaseerd op ervaringen in het verleden.’ Yoel is al drie keer eerder aangehouden. Hij had niets gedaan, maar werd niet geloofd. Dus waarom zou hij praten?

Sukkel
De andere verdachte is Wesley, die door zijn vader zal worden gebracht. Zijn moeder had al ruzie met hem omdat hij zich niet aan de regels houdt. En nu dit – voor het eerst in aanraking met de politie. Maar ze omhelst hem als hij bij het politiebureau aankomt. Ze huilt als rechercheurs hem meenemen. Ook vader heeft tranen in de ogen. ‘Blijf hem steunen’, zegt Treffers. ‘Het is en blijft je kind.’

Vechten

Vechten
Wesley, een breedgeschouderde jongen van 16, ook met een gouden hoektand, houdt zich eerst aan het afgesproken verhaal. Maar als rechercheur Gerold het briefje van Berhane laat zien, kiest hij voor de waarheid. Er is helemaal niet vanuit de metro op hen gescholden. Samen met Robby wilde hij vechten, zomaar met willekeurige blanken. Berhane was degene die in het gevecht plotseling riep: ‘Doekoe, geld.’

Vechten
Na deze bekentenis herroept Robby zijn eerdere verklaringen. Vrienden op een ander station hadden gebeld dat er twee tattaz, blanken, alleen in de metro zaten. Hij geeft toe hen te hebben geslagen. Hij zegt eerst niet te hebben geweten dat Berhane een portemonnee had afgepakt. ‘Pas toen hij de volgende dag pasjes liet zien, wist ik dat die jongens beroofd waren. Ik wist toen dat we een groot probleem hadden als we zouden worden gepakt. Ik heb veel spijt.’