Wat is het geheim achter het ledensucces van Forum voor Democratie?

Forum voor Democratie is in vier jaar uitgegroeid tot de grootste ledenpartij van Nederland. De concurrentie kwijnt intussen weg. Wat is het geheim?

De ledenpartij is dood, lang leve de ledenpartij. In luttele jaren is Forum voor Democratie erin geslaagd het doemdenken rond de ledendemocratie te logenstraffen door de grootste politieke partij van Nederland te worden. Niet het lang oppermachtige CDA is nog de grootste, zelfs niet de vlak na de oorlog ontstane PvdA; voortaan mag de club van Thierry Baudet, pas halverwege 2016 begonnen, die eretitel dragen.

Terwijl FvD met de snelheid van het licht naar de 43 duizend leden groeide, kwijnde de concurrentie verder weg. Alleen GroenLinks en de Partij voor de Dieren wisten een (bescheiden) winst te boeken. Alle andere partijen zagen leden weglopen, soms wel een op de tien, zoals bij SP, 50Plus en de eerdere koploper CDA. En dus is de vraag: wat zijn de factoren achter het ledensucces van Forum?

Het besef dat leden ertoe doen

Baudet heeft maar naar Geert Wilders hoeven kijken om te zien wat de gevaren zijn van een partij zonder leden. De campagnes van de PVV-leider volgen al verkiezingenlang een vast stramien: je gezicht laten zien op een marktplein, lang genoeg blijven voor de camera’s van de pers om het journaal te halen, en hup de auto in.

Wilders’ flitscampagnes zijn uit nood geboren: de PVV heeft gewoon geen geld voor meer. Dat komt grotendeels door het ontbreken van leden. Die leveren de partijen niet alleen inkomsten op in de vorm van contributie – voor Forum in 2018 meer dan 700 duizend euro bij 30 duizend leden -, maar laten de kassa twee keer rinkelen. Het Rijk verdeelt jaarlijks 2 miljoen euro politieke subsidie op basis van het aantal leden per partij. Wie meer leden heeft, krijgt een groter deel van de koek.

Andersom geldt hetzelfde, waardoor de groei van Forum ten koste gaat van de rest. Baudet maakte daar handig gebruik van: in een filmpje op sociale media jutte hij kijkers in december op lid te worden en zo D66, CDA en VVD te laten bloeden. Onder de video het geluid van een huilend kind – zoveel pijn zou het die partijen doen.

Toch is het lid als wandelend spaarvarken slechts het halve verhaal. Een gezonde ledeninstroom is ook nodig om de functies in te vullen na verkiezingszeges zoals die bij de Statenverkiezingen van 2019. Het verdelen van de baantjes verliep na die electorale aardverschuiving niet geheel vlekkeloos, maar bleef uiteindelijk tot een aantal incidenten beperkt. Dat lukt alleen een partij die de aanwas op orde heeft.

Een uitgekiende mediastrategie

‘We zijn eigenlijk een mediabedrijf met een politieke tak.’ Henk Otten is inmiddels verdwenen, maar zijn woorden staan gebrand in het DNA van de partij die hij mede oprichtte. Nog steeds wordt de vraag ‘welke politieke stelling nemen we in?’ op de fractiekamer van Forum onmiddellijk gevolgd door de volgende: ‘En hoe gaan we daarover communiceren naar de buitenwereld?’

Forums mediateam bestaat uit zes vaste krachten, waaronder hoofdredacteur media Willem Jan Hilderink (de verloofde van partijkopstuk Annabel Nanninga), persvoorlichter Tom Gorny, die eerder werkte als relatie- en flirtcoach, en Frederik Jansen, voorzitter van de FvD-jongeren.

In de eindsprint richting 1 januari, de datum waarop de ledentallen worden gepeild, lanceerde het mediateam samen met externe videomakers een reeks filmpjes die volledig gericht waren op het werven van leden. Theo Hiddema probeerde zijn kat Bram telefonisch lid te maken, ‘blokkeerfriezin’ Jenny Douwes vertelde tijdens haar werkdag waarom FvD de enige echte ondernemerspartij is, en Baudet mijmerde onder de kerstboom (onder toeziend oog van een geanimeerde uil van Minerva) dat de partij bijna alles in huis heeft. ‘En toch mist er iets… (…) Mensen! We missen ú!’

Zulke video’s zijn duur, maar sorteren effect. Baudets kerstfilmpje werd op Facebook door 750 duizend mensen bekeken – ongekende aantallen voor een politieke partij. De partij betaalt ook het nodige aan Facebook om deze video’s onder de aandacht te brengen bij potentiële FvD’ers: vorig jaar 150 duizend euro, veel meer dan andere partijen. Met dat geld regelt het mediateam dat de video’s in de tijdlijn verschijnen van gebruikers die, bijvoorbeeld, eerder interesse betoonden in de politiek.

Ook in de meeste andere video’s, of die gaan over het ‘elitaire linkse autobeleid’ in de hoofdstad of onze ‘cultuurzwakte en oikofobie’, wordt onderin beeld opgeroepen lid te worden van de rechtse beweging. Tel daarbij op de vele lokale en regionale avonden die de partij organiseert en waar de inschrijfformulieren steevast op de tafeltjes liggen, en de leden stromen binnen.

Een schappelijk prijsje

Een lidmaatschap van Forum kost de wereld niet. Voor 25 euro mag je jezelf een jaar lang FvD’er noemen, al mogen welgestelde leden uiteraard hogere bedragen overmaken.

Daarmee is de partij beduidend goedkoper dan VVD (118 euro), CDA (80 euro) of D66 (66 euro). Het ligt voor de hand dat een partij als het CDA beduidend meer leden zou hebben met een lagere contributie. Ook PvdA en GroenLinks verlangen meer: bij hen is de minimumprijs weliswaar maar 24 euro per jaar, maar de linkse partijen vragen in lijn met het gedachtegoed een bijdrage naar inkomen. Iemand die modaal verdient, moet dan al gauw 200 euro per jaar aftikken.

Het kan ook goedkoper. Zo vragen SP en de Partij voor de Dieren 20 euro, terwijl Denk slechts 12 euro eist. Dat is meteen ook de minimumprijs die het Rijk stelt voor politieke lidmaatschappen. Met zulke bodemprijzen zou Forum waarschijnlijk nog meer leden aantrekken.

Het rijk (bijna) alleen

Dat de PVV geen ledenpartij is kost Geert Wilders niet alleen het broodnodige campagnegeld, het speelt Baudet ook in de kaart. Op de radicaal-rechtse flank heeft Forum geen concurrent die naar haar leden lonkt. Sowieso is de strijd om de leden op rechts minder fel dan op links, waar vooral SP, PvdA en GroenLinks in elkaars vaarwater zitten. Anders dan op het Binnenhof is de VVD, dat naar Forummers zou kunnen dingen, op dit gebied geen grootmacht. Als negende partij van Nederland (24 duizend leden) bieden de liberalen amper weerwerk aan Baudet.

Hoeveel geld je ook aan je mediastrategie besteedt, de beslissende factor blijft een ongrijpbare: aantrekkingskracht. Dat is te zien aan de SP, die 70 duizend euro uitgaf op Facebook en minder contributie vraagt, maar desondanks relatief gezien de meeste leden zag weglopen. Een val die niet los te zien is van de slechte electorale resultaten van de partij. Zulke tegenvallers heeft Forum nog niet gehad; de partij heeft tot nu toe slechts zetels gewonnen. Fan zijn van zo’n winnend team kost net wat minder moeite.