Wat is er schadelijk aan stikstof en waarom moet het beperkt worden?
Er is een stikstofcrisis, lezen we in de krant. Maar wat betekent dit precies? Want wat is stikstof eigenlijk en wat is er zo schadelijk aan dat we het moeten beperken? Dit is wat we er tot nu toe over schreven.
Wat is stikstof precies?
Stikstof zorgt voor grote problemen in de natuur en tast ook de gezondheid van mensen aan. De stof wordt voornamelijk uitgestoten door industrie, landbouw, weg- en vliegverkeer. De succesvolle Nederlandse strijd tegen de fosfaatproductie in de landbouw leidt er bijvoorbeeld toe dat stikstof onbedoeld nog te veel wordt uitgestoten. Als de stikstofuitstoot naar landoppervlak wordt gemeten, staat Nederland hoog op de internationale lijst van ‘vervuilende’ landen.
Voor wie is het schadelijk?
Nederland is zo volgebouwd dat deze vervuilingsbronnen al gauw dicht bij beschermde natuurgebieden liggen. Vooral de biodiversiteit in kwetsbare natuurgebieden staat in Nederland al jaren onder druk. Met name zeldzame plantensoorten nemen in aantal af, waardoor vogels en insecten die daarvan afhankelijk zijn uit de gebieden verdwijnen. Stikstof is vooral schadelijk voor natuurgebieden als duinen, heide en hoogveen.
Schattingen van het aantal vroegtijdige doden door luchtvervuiling in Nederland lopen uiteen van 6.700 tot 12.900 per jaar. Belangrijke boosdoeners: fijnstof en stikstofdioxide. Nederland moet strengere regels invoeren voor luchtkwaliteit, stelde de Gezondheidsraad vorig jaar. Niet de nu geldende Europese normen, maar die van de Wereldgezondheidsraad (WHO) moeten gaan gelden voor de uitstoot van stikstof en fijnstof. De Raad is de belangrijkste raadgever van het Rijk op medisch gebied.
Wat was de aanpak tot nu toe?
In navolging van het Europese Hof van Justitie concludeerde de Raad van State onlangs dat de Nederlandse stikstofaanpak niet deugt. Die komt er ruwweg op neer dat bouwprojecten die schade berokkenen aan de natuur later worden gecompenseerd met uitstootbeperkende maatregelen en de aanleg van nieuwe natuur. Dat is volgens de rechter dus niet meer voldoende. Terecht, volgens columnist Bert Wagendorp.
Diederik Samsom schreef als Kamerlid mee aan de aanpak, de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) geheten. Maar terugkijkend heeft ook hij zijn twijfels. In het ingewikkelde systeem mocht luchtvervuiling worden gecompenseerd met milieumaatregelen die elders werden genomen, schrijft hij. ‘Lucht verplaatst zich immers. Maar het moest nóg slimmer. Stikstof komt niet alleen in de lucht maar ook in de grond terecht. En dat kun je niet elders goedmaken, grond verplaatst zich niet. Niet getreurd. Als je de compensatie iets láter realiseert, mag je die nú al inboeken. Maar zo veel creatief boekhouden werd de overheid te veel en de rechter te gortig.’
Wat heeft de uitspraak van de Raad van State voor gevolgen?
De conclusie van de Raad van State heeft er voor gezorgd dat bepaalde bouwprojecten zijn stilgelegd en dat de opening van Lelystad Airport is uitgesteld. Van de Raad van State moet het ministerie aantonen dat de stikstofuitstoot binnen de perken blijft na de komst van Lelystad Airport. ‘Dit moet ‘zorgvuldig gebeuren’, schrijft minister Cora van Nieuwenhuizen, ‘maar dit gaat niet lukken voor april 2020.’
De verbreding van de Ring Utrecht is voorlopig eveneens van de baan, omdat die leidt tot te hoge uitstoot van stikstof. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu moet met een betere onderbouwing komen hoe milieuschade, als gevolg van stikstofdepositie, gecompenseerd kan worden. Een gepland evenemententerrein op de voormalige vliegbasis Twente mag er eveneens niet komen, oordeelde de Raad. Ook daar werd de schade aan de natuur te groot geacht. Dat betekent rust voor de Bechsteins vleermuis en de franjestaartvleermuis, twee zeldzame diersoorten die in de buurt van het vliegveld rondfladderen.
Wat vinden de politiek en de milieuorganisaties?
De aanpak rondom het stikstofbeleid verdeelt de coalitie. De regeringspartijen D66 en ChristenUnie zijn bereid om onorthodoxe maatregelen te nemen om de stikstofuitstoot op korte termijn te verminderen. VVD en CDA tonen zich daarin juist afwachtend. Minister Carola Schouten van Landbouw kon niet duidelijk maken aan welke maatregelen het kabinet nu denkt. ‘We zijn die exercitie nu aan het uitvoeren’, aldus Schouten in juni. ‘Er zijn heel veel opties, maar ik ga daar niet op vooruit lopen. Maar de urgentie wordt wel degelijk gevoeld.’
Met elk vallend dominosteentje wordt duidelijker hoezeer de overheid het land in de problemen heeft gebracht, schrijft Jorien de Lege, campagneleider bij Milieudefensie. ‘Door de PAS zijn ondernemers, boeren, gemeenten en projectontwikkelaars jaren voor de gek gehouden. Zij staken geld en moeite in kansloze projecten.’
Zit er een limiet aan het aantal mensen dat je kunt kennen? Wat bewijst de uitslag van een schriftelijke test eigenlijk? In onze Grote Vragen Podcast beantwoorden we ‘vragen waar je nooit over na hebt gedacht maar plotseling dolgraag een antwoord op wilt hebben’.
