Wat als we boter op het hoofd veronderstellen?

Het debacle Operation Iraqi Freedom zou, gezien de containment-filosofie die het koppel Clinton-Gore acht jaar had verankerd in het Irakbeleid, nooit hebben plaatsgevonden.

Van Osama bin Laden zou anno 2009 werkelijk geen hond hebben gehoord als slechts een van de tientallen Tomahawk-kruisraketten raak was geweest die de VS in 1998 op hem afvuurden in Afghanistan, nadat twee VS-ambassades in Oost-Afrika waren opgeblazen door Al Qaida-strijders.

Oudere Surinamers plegen hun tijd ook vaak te verdoen met de ‘als-vraag’. Al 29 jaar. Hoe zou hun mooie, stabiele Suriname, ‘land van melk en honing’, er nu uit hebben gezien als een militaire sportinstructeur in 1980 het niet in zijn bol had gekregen een democratie om zeep te helpen? Zou de gewelddadigste gebeurtenis in de moderne Surinaamse geschiedenis, de 8 Decembermoorden, ook hebben plaatsgevonden als een Nederlandse kolonel, militair attaché Hans Valk, Desi Bouterse cum suis er niet toe had ‘aangezet’ de staatsgreep van 1980 te plegen?

Bij tijd en wijle wordt ‘de affaire-Valk’ weer opgerakeld, zoals de bemoeienis is gaan heten van de Nederlandse militaire missie in Paramaribo met de staatsgreep. Nabestaanden van de 15 tegenstanders van het militaire bewind die in 1982 werden geëxecuteerd, zo werd zondag bekend, onderzoeken of Nederland kan worden aangeklaagd voor het Internationaal Gerechtshof wegens de ‘rol’ bij de coup.

Aanleiding: een documentaire, afgelopen donderdag, van VPRO’s Andere Tijden waarin oude geruchten opnieuw de revue passeren: dat Valk een goede band had met Bouterse, en de ontevreden onderofficieren zelfs voor de coup opzocht in de kazerne. ‘Nu moet het maar eens uit zijn’, zou Valk volgens Nederlands toenmalige ambassadeur, Vegelin van Claerbergen, hebben gezegd in de kazerne. ‘Jullie worden als slaven behandeld. Er moet iets gebeuren’. Ook zou Bouterse, bij het vertrek van Valk in 1981, hebben gezegd: ‘Kolonel, nu ga ik iets onthullen wat alleen u en ik weten. Zonder u was deze staatsgreep nooit gepleegd’.

Een smoking gun van Valks betrokkenheid hebben de makers echter, net zo min als vele anderen voor hen, niet gevonden; iets als een geheim rapport van de Militaire Inlichtingen Dienst. De oud-kolonel zelf, die door diverse Haagse onderzoeken werd vrijgepleit, ontkent, en zwijgt vooral als het graf. ‘Nogmaals, ik heb mij nooit met die coup bemoeid’, zei Valk vier jaar terug tegen de Volkskrant. ‘En Den Haag wist er ook niets van.’

En dat zou toch wat zijn: een rechtsstaat, voorvechter van de mensenrechten, die in een oud-kolonie een officier zijn gang laat gaan en kilo’s boter op het hoofd heeft. Uitmondend in een bloedbad, twee jaar later, in Fort Zeelandia.

Aan de andere kant: als Den Haag inderdaad geen frisse rol heeft gespeeld in 1980, waarom heeft Bouterse die ‘tikkende bom’ dan nooit laten afgaan om Nederland voor schut te zetten? Als. Maar het blijft intrigeren: hoe zou het de jonge republiek zijn vergaan als Hans Valk nooit voet op Surinaamse bodem had gezet? Als.

Stieven Ramdharie