Wachtlijsten zijn terug in de zorg: bekijk hoe het met de wachttijden is gesteld in uw gemeente

De wachttijden zijn het langst bij specialismen allergiebehandelingen, oogheelkunde en maag-, darm- en leverziekten. Ook reumatologie, revalidatiegeneeskunde, pijnbestrijding, neurochirurgie en neurologie halen de norm niet.

_{Hoe zit het met wachtlijsten in uw gemeente? Bekijk het met onze tool. Bij het onderzoek is gekeken naar vestigingen van ziekenhuizen. Sommige ziekenhuizen hebben na een fusie meerdere vestigingen met dezelfde naam, zodat voor de herkenbaarheid soms de oude ziekenhuisnaam is gebruikt.}

Volgens de zogeheten Treeknormen moeten patiënten binnen vier weken (diagnose en polikliniekbezoek) of zeven weken (klinisch) geholpen worden. De Treeknormen zijn streefnormen, gebaseerd op een herenakkoord uit 2004 tussen alle ziekenhuizen en zorgverzekeraars. Er staan geen sancties op overschrijding.

De wachttijden voor medisch-specialistische behandelingen nemen weer toe sinds 2013. Door economische groei stijgt de vraag naar zorg. Ziekenhuisbedden worden vaker bemand door kwetsbare ouderen die langer thuis wonen. Ook een tekort aan medisch specialisten speelt een rol, met name in Noord- en Oost-Nederland.

Tussen ziekenhuizen bestaan grote verschillen, blijkt uit de inventarisatie van de Volkskrant van de wachttijden voor 22 veel voorkomende, niet-acute ingrepen in 48 Nederlandse ziekenhuizen. De wachttijden zijn het langst voor plastische chirurgie, zoals buikwandcorrecties en borstverkleiningen. Zonder medische noodzaak vergoedt de zorgverzekering deze ingrepen niet. Privéklinieken - ook in het buitenland - zijn een populair alternatief. Ook op een nieuwe heup moeten patiënten relatief lang wachten.

De gemiddelde wachttijd is het langst in academische ziekenhuizen, doordat zij zich steeds meer toeleggen op complexe zorg. Vaak is er voor een ziekenhuis met een lange wachttijd voor een bepaalde ingreep dichtbij een sneller alternatief. Zo moet een patiënt bij het UMC Groningen dertig weken wachten op een staaroperatie, terwijl hij of zij voor dezelfde ingreep bij het Martini Ziekenhuis in dezelfde stad over vier weken terecht kan.

Omdat patiënten elders vaak sneller geholpen kunnen worden, moeten zorgverzekeraars en zorgaanbieders nadrukkelijker wijzen op het recht op wachtlijstbemiddeling. Dat is het doorverwijzen van patiënten naar ziekenhuizen waar iemand sneller geholpen wordt. Daarvoor pleit de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in een rapport dat woensdag naar de Tweede Kamer is gestuurd.

'Stijgende wachttijden zijn onwenselijk voor patiënten, die het recht hebben om tijdig passende zorg te ontvangen', aldus de toezichthouder. 'De kwaal kan bovendien verergeren als je te lang moet wachten', voegt directeur Dianda Veldman van Patiëntenfederatie Nederland toe. Zij noemt de groeiende wachtlijsten 'zorgelijk'.

De verzekeraars

Van wachtlijstbemiddeling komt nu nog weinig terecht, zegt directeur Dianda Veldman van Patiëntenfederatie Nederland. 'Een enkele goede niet te na gesproken, maar je moet bij de meeste verzekeraars vier vijf keer doorklikken op de website voor je weet dat ze aan wachtlijstbemiddeling doen.'

Slechts een op de drie patiënten ontvangt informatie over wachttijden zonder hier zelf naar te vragen, blijkt uit een enquête die de NZa liet uitvoeren. Dat moet veranderen, vindt de toezichthouder. 'Het is cruciaal dat burgers weten waar zij recht op hebben en wat hun mogelijkheden zijn. Ze moeten hier actief op gewezen worden.'

Ook de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen wil dat patiënten beter geïnformeerd worden over wachttijden en wachtlijstbemiddeling. Bovendien moeten er meer artsen opgeleid worden voor 'krappe' specialismen zoals oogheelkunde. Buiten ziekenhuizen moeten extra bedden komen voor kwetsbare ouderen.

De NZa pleit voor een 'integraal plan'. Patiënten moeten actief worden ingelicht over wachttijden en alternatieven, de registratie - nu soms kunstmatig hooggehouden om patiënten af te schrikken - moet accurater, er moet nog kritischer bekeken worden welke zorg echt in het ziekenhuis thuishoort (in plaats van bijvoorbeeld bij de huisarts) en zorgverzekeraars en zorgaanbieders moeten beter samenwerken. 'Zorgaanbieders en zorgverzekeraars wijzen vooral naar elkaar in plaats van dat zij gezamenlijk de wachtlijsten aanpakken in het belang van de patiënt/verzekerde.'

Zorgverzekeraars Nederland laat in een reactie weten uit te kijken naar de bevindingen van de NZa. 'Maar als dit in het rapport staat, nemen we dat heel serieus en zullen we dat met onze leden bespreken', zegt een woordvoerder. 'Zorgverzekeraars hebben de opdracht toegankelijke, goede en betaalbare zorg te organiseren. In dat licht ligt hier een opdracht. Als mensen te lang op zorg moeten wachten, moet je met alle betrokkenen werken aan het probleem.'

Zorgverzekeraars worden wel wat actiever op het gebied van wachtlijstbemiddeling, merkt Patiëntenfederatie Nederland. Directeur Veldman: 'Maar patiënten willen voor kleine ingrepen liever naar het ziekenhuis om de hoek en dan dus maar wachten tot daar plek is.'

_{Lees ook: De wachtlijsten in de ziekenhuizen zijn terug. Waarom dat gebeurt, blijkt van vele factoren afhankelijk. Maar er is een oplossing: wachttijdbemiddeling. Lees de bespreking. (+)}