Waarom willen bedrijven zo graag een groen kabinet?
Het regent oproepen van bedrijven aan de regering in oprichting. Kom met een krachtig klimaatbeleid. Het bedrijfsleven wil dat de overheid eindelijk een duidelijke koers uitzet naar een naar een duurzame economie. 'Maatschappelijk verantwoord kapitalisme breekt door.'
Directeuren van ING, Schiphol, Gasunie en andere bedrijven deden dinsdag een dringende oproep aan het kabinet in oprichting. Kom in het regeerakkoord met een sterk klimaatbeleid waarmee Nederland voldoet aan de ambities van het klimaatakkoord van Parijs, zeiden zij op de Noorse eilandengroep Spitsbergen, waar zij de gevolgen van de opwarming van de aarde met eigen ogen aanschouwden.
Woensdag stuurde een andere groep ondernemers een nog stelliger oproep richting Den Haag. Gooi de belasting op grondstoffen en energie omhoog, vraagt De Groene Zaak. Het is maar een van de voorstellen van deze duurzaamheidsorganisatie, een vereniging van bedrijven die in deze kwestie samen optrekt met ingenieursbureau Royal Haskoning DHV, bierbrouwer Bavaria, bouwer BAM en beddenmaker Auping.
Ook zij zeggen: dwing bedrijven die schade berokkenen aan klimaat, natuur en milieu om die kosten door te berekenen in hun verkoopprijzen. En laat veel meer bedrijven - niet alleen de grootste - controleerbare duurzaamheidsverslagen opstellen. Bevoordeel de duurzaamste bedrijven bovendien bij gunning van overheidsopdrachten.
De stapel 'groene' brieven van het bedrijfsleven aan het kabinet-in-oprichting wordt alsmaar hoger, ziet Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Al die 'ouderwetse' brieven lijken Jonker gekozen voor de bühne. 'Alsof onze captains of industry met paard en wagen een boodschap aan Mark Rutte proberen over te brengen, terwijl ze hem natuurlijk geregeld spreken.'
In het bedrijfsleven zien steeds meer mensen het belang van duurzaam ondernemen in, zegt Marjolein Demmers, directeur van De Groene Zaak. 'Wetenschappers, bedrijven en burgers: allemaal zeggen ze ongeveer hetzelfde. Richt de samenleving opnieuw in, want de huidige economie is op zijn einde. Een nieuwe regering moet echt het verschil maken.'
Het bedrijfsleven is al volop bezig met duurzaamheidsprojecten, stelt De Groene Zaak. Maar de overheid moet de beslissende zet geven. Bijvoorbeeld als bedrijven het wel eens zijn hoe zij minder afval kunnen produceren, maar niemand - bijvoorbeeld uit concurrentieoverwegingen - de eerste stap durft te zetten. Dat was bijvoorbeeld het geval bij winkels die niet meer aan iedere klant een gratis plastic tasje wilden meegeven. Een 'hard verbod' op de uitgifte van de gratis tasjes doorbrak de impasse.
Prijskaartje
Een omslag bereik je vooral door als overheid nieuwe spelregels in te voeren, zegt Demmers: 'Hang een prijskaartje aan de effecten die je wil verkleinen en een beloning aan de effecten die je wil vergroten. Dat gebeurt nu niet.'
Sterker nog: veel koploperbedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, maar de overheid staat soms niet eens toe dat zij gezamenlijk in actie komen, vertelt een andere initiatiefnemer, Rob van Tilburg van Royal Haskoning DHV. 'Sommige duurzaamheidsovereenkomsten die binnen een branche worden afgesloten mogen van toezichthouder ACM niet doorgaan omdat sprake zou zijn van kartelvorming.'Dat zagen we bij de plofkip. Een grote groep bedrijven wilde samen afspreken de plofkip uit te bannen - je hebt elkaar nodig om een branche in beweging te krijgen - maar de huidige concurrentieregels maakten dat onmogelijk.'
De oproep van De Groene Zaak rept ook van 'gevestigde belangen en grote kapitaalkrachtige partijen die investeren in vertragingstactieken', die dus tegen een snelle energietransitie van fossiel naar duurzaam zijn. Wie zijn dat? 'Bedrijven die veel in de fossiele sector hebben geïnvesteerd', zegt Van Tilburg. 'Daardoor zitten we nu met allerlei omstreden kolencentrales. Uiteindelijk heeft elke branche bedrijven die denken: het zal mijn tijd wel duren, ik doe niet mee. Kijk naar de intensieve veehouderij, of de auto-industrie. Het droevigst zijn misschien wel de afvalverbrandingsinstallaties, vindt Van Tilburg. 'Daar hebben we in Nederland enorm op ingezet, maar dat was een zeer ongelukkige keuze. Omdat het in feite crematoria voor grondstoffen zijn.'
Ook nu wordt in de politiek volop gelobbyd door fossiele bedrijven die hun belangen veilig willen stellen, zegt Van Tilburg. Met onze oproep aan de onderhandelaars willen we een ander geluid laten horen en maken wij duidelijk dat het overgrote deel van de bedrijven wél duurzaam wil ondernemen. Hopelijk is dat een krachtiger signaal dan die vertragingstactieken.'
Duidelijkheid
Bedrijven willen vooral duidelijkheid van de overheid om te kunnen bepalen welke investeringen zij gaan doen, zei werkgeversvoorzitter Hans de Boer (VNO-NCW) eerder tegen de NOS. 'Het gaat om nieuwe strategische investeringen waar veel onzekerheid aan zit. De overheid moet dus aangeven: dit doen we voor dertig of vijftig jaar.' Met de energietransitie zijn komende jaren mogelijk tientallen miljarden euro's gemoeid. Dat kan bedrijven veel geld kosten, maar ook opleveren. Blijft de overheid windenergie stimuleren, dan zal het voor bedrijven kunnen lonen om te investeren in nieuwe technieken op dat gebied. Maar dan moeten ze wel zekerheid hebben dat de overheid dat beleid niet ineens weer omgooit, zoals dat bijvoorbeeld is gebeurd met het stimuleren van schonere auto's.
Bedrijven kiezen natuurlijk ook uit eigenbelang voor duurzaamheid. Oud-CDA-premier Jan Peter Balkenende noemde bij de presentatie van de oproep van bedrijvenclub Dutch Sustainable Growth Coalition (met onder andere Philips, DSM en Shell) in Trouw klimaatactie niet voor niets 'zakelijk interessant'. 'Bedrijven zijn hun verdienmodellen daarom aan het herijken. Dat schept kansen. Je kunt miljárden verdienen door circulair te ondernemen', aldus Balkenende. 'Maatschappelijk verantwoord kapitalisme breekt door.'
Dat ceo's nu samen richting Noordpool trekken en bezorgde brieven schrijven noemt duurzaamheidsprofessor Jonker 'heel sympathiek', maar ook een beetje makkelijk. 'Waarom wordt er toch elke keer bij de overheid aangeklopt? Onze economie bestaat uit bedrijven, burgers en de overheid. Iedereen kan meer doen, maar het lijkt me goed als iedereen eerst met zichzelf begint.'
Jonker doet meteen een voorstel. 'Waarom steken die bedrijven niet jaarlijks 1 procent van hun omzet in een speciaal fonds om duurzame ontwikkelingen te stimuleren? Na zo'n gebaar moet de politiek bijna wel een duit in het zakje doen, en eindelijk eens significante bedragen vrijmaken voor duurzaamheid.'
Brieven aan Rutte
Mei 2017
Ondernemersclub De Groene Zaak brengt vijftien ceo's samen die pleiten voor onder meer strenger ingrijpen van de overheid bij 'marktfalen'; als het ene bedrijf met groene maatregelen wacht op het andere en andersom. De regering moet wettelijke beperkingen voor samenwerking van bedrijven opheffen. De overheid moet bij het gunnen van grote klussen duurzame bedrijven bevoordelen.
Mei 2017
Bestuursvoorzitters van bedrijven als ING, Gasunie, Schiphol en de Rotterdamse haven zien tijdens 'Expeditie Spitsbergen' de veranderingen in het poolklimaat met eigen ogen. Zij roepen het nieuwe kabinet op een duidelijk en bestendig klimaatbeleid te voeren en zo snel mogelijk een klimaatwet op te stellen.
April 2017
Een coalitie van bijna negentig bedrijven en maatschappelijke organisaties, waaronder VodafoneZiggo, Arcadis, Alliander en Tony's Chocolonely, vraagt om een 'duurzaam regeerakkoord'. Het nieuwe kabinet zou onder meer de belasting op arbeid moeten verlichten en de belasting op grondstoffen, zoals fossiele brandstoffen, moeten verzwaren.
Maart 2017
De bouwsector vraagt om 7 miljard euro voor onderhoud en verduurzaming van bruggen, sluizen, riolen, scholen en woningen. Dat is alleen nog de investering tot 2021 om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. In 2030 moet driekwart van de schoolgebouwen het energielabel A hebben. In 2050 moeten alle woningen in Nederland energieneutraal zijn.
Maart 2017
De Dutch Sustainable Growth Coalition, met bedrijven als Philips, KLM, Heineken, Unilever en Shell, wil dat de nieuwe regering een groene 'investeringsagenda' opstelt voor een waarde van honderden miljarden euro's. De bedrijven beloven ook zelf 'miljarden' in te leggen voor onder meer het bevorderen van groene energie en een omslag naar een circulaire economie.
Oktober 2016
Nederland heeft een Deltaplan nodig voor energietransitie, stellen 39 bedrijven op de Nationale Klimaattop. Om de opwarming van de aarde tot maximaal 2 graden te beperken, zoals in 2015 in Parijs is afgesproken, moet Nederland sneller overstappen van fossiele brandstoffen op duurzame energie. Onder de deelnemers zijn Essent, Schiphol en Siemens.
